Tổ chức Freedom House, trụ sở tại Hoa Kỳ, vào ngày 16 tháng một công bố phúc trình thường niên về dân chủ trên thế giới năm 2018. Theo đó Việt Nam lại bị xếp vào số quốc gia không có tự do. Theo tổ chức này, tại Việt Nam, quyền tự do được xếp hạng 6/7, trong đó hạng 7 là những quốc gia mất tự do nhất. Phóng viên Mỹ Lan của Đài Á Châu Tự Do đã có cuộc phỏng vấn ngắn với ông Arch Puddington, đại diện tổ chức Freedom House về vấn đề này.

Mỹ Lan: Theo báo cáo mới nhất của Freedom House về dân chủ trên toàn thế giới, Việt Nam lại tiếp tục nằm trong danh sách các nước không có tự do trong nhiều khía cạnh. Ông có thể cho chúng tôi biết thêm về bảng xếp hạng này?

Ông Arch Puddington: Về cơ bản, Việt Nam vẫn tiếp tục nằm trong số các quốc gia không có tự do. Chúng tôi đánh giá điều này dựa trên những tiêu chí liên quan đến các quyền tự do về chính trị, mức độ tham nhũng, cải cách dân chủ, tự do báo chí, tự do internet…Tại Việt Nam vẫn còn diễn ra những cuộc đàn áp dân chủ và báo chí thì bị kiểm soát hết sức gắt gao.  Đó là lý do vì sao chúng tôi xếp Việt Nam vào nhóm các nước không có tự do nhất trên thế giới hiện nay.

Mỹ Lan: Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, Tổ chức Ân xá quốc tế, Ủy ban Bảo vệ Các nhà báo … nêu ra đợt đàn áp nặng nề đối với giới bất đồng chính kiến, các nhà hoạt động … ở Việt Nam năm ngoái, tại sao chính phủ Việt Nam lại áp dụng biện pháp khắc nghiệt như vậy?

Ông Arch Puddington: Tôi cũng không biết rõ vì sao họ lại làm như vây? Đâu là động cơ của hành động đàn áp này? Mặc dù chính quyền không điều động công an hay quân đội đàn áp công khai nhưng những người bất đồng chính kiến thường bị hành hung bởi những công an mặc thường phục, dân thường và chủ yếu là bị côn đồ tấn công. Cũng giống như các tổ chức khác, chúng tôi quan ngại về hành động này và đây là bằng chứng cho thấy Việt Nam không có sự thay đổi nào đáng kể về tự do dân chủ.

Mỹ Lan: Trong khu vực, xu hướng hạn chế dân chủ đang trở nên phổ biến hơn như ở Thái Lan, Campuchia … Xu hướng này ảnh hưởng như thế nào đối với Việt Nam?

Ông Arch Puddington: Tất nhiên Việt Nam không nằm ngoài xu thế này rồi. Bạn có thể thấy giờ đây Campuchia hầu như chỉ còn duy nhất một đảng cầm quyền. Thái Lan cũng đã thông qua luật cải cách cho phép quân đội duy trì quyền lực. Bạn cũng có thể thấy Myammar gặp rất nhiều khó khăn để duy trì nền dân chủ hay như tại Philippines, chính sách của Tổng thống Duterte cũng đang gây tác động không nhỏ tới nền dân chủ nước này. Tại Việt Nam, dân chủ còn bị đàn áp mạnh hơn và có thể nói Việt Nam đang là quốc gia đàn áp dân chủ nhất trong số các nước trong khu vực.

Mỹ Lan: Ông thấy các xã hội dân sự độc lập có thể giúp nâng cao nhận thức của công chúng về dân chủ ở mức độ nào?

Ông Arch Puddington: Thế giới hiện nay đã có sự liên kết mạnh mẽ hơn, mạng xã hội và internet cho phép người dân có được thông tin về những gì đã và đang diễn ra bên ngoài đất nước mình. Điều này không ngoại lệ đối với người dân Việt Nam. Ngày càng có nhiều người Việt Nam nhận thức được quyền lợi của người dân và gây áp lực đối với chính phủ yêu cầu cải thiện chất lượng cuộc sống. Các nhà bất đồng chính kiến, các luật sư dân chủ là một trong số những người tham gia tích cực vào các hoạt động này và tôi tin rằng trong tương lai sẽ có những thay đổi tích cực hơn.

Mỹ Lan: Ông có nghĩ rằng hành xử của chính phủ Hà Nội sẽ khiến người dân ý thức về tình trạng bất bình đẳng xã hội?

Ông Arch Puddington: Về điều này thì tôi không dám chắc. Tôi chỉ muốn nói rằng nếu như bạn có bạn bè ở Châu Âu hay Hoa Kỳ thì bạn có thể thấy tự do dân chủ ở đây được tôn trọng như thế nào và người dân đều có quyền gây áp lực yêu cầu chính phủ thay đổi. Còn ở Việt Nam thì tự do dân chủ vẫn đang bị kiểm soát và một trong những lý do chính là liên quan tới Trung Quốc, nơi mà quyền tự do dân chủ của người dân cũng đang bị kiểm soát chặt chẽ. Trung Quốc có ảnh hưởng quá lớn đối với các nước trong khu vực Đông Nam Á thế nên tôi nghĩ rằng nếu như Hoa Kỳ không có chính sách can thiệp thì Trung Quốc sẽ giữ thế kiểm soát hoàn toàn và kết cục là bầu không khí dân chủ tại khu vực sẽ ngày càng tồi tệ hơn.

Mỹ Lan: Cám ơn ông dành cho Đài Á Châu Tự Do cuộc phỏng vấn

Vài so sánh với vụ Bùi Thị Minh Hằng

Quan sát vụ thầy Vũ Hùng bị bắt và bị khởi tố, tôi lại nhớ đến vụ án Bùi Thị Minh Hằng, Nguyễn Thúy Quỳnh, Nguyễn Văn Minh ở Đồng Tháp (gọi tắt là vụ BTMH)

Đã tưởng vụ án Bùi Thị Minh Hằng (vụ BTMH) là đỉnh cao của sự vu khống ngang ngược trắng trợn, bắt người bỏ tù không cần bằng chứng thì vụ bắt thầy giáo Vũ Văn Hùng (vụ VH) cũng ngang ngược, trắng trợn không kém.

Dư luận mỉa mai vụ BTMH là vụ án “hai xe đi hàng ba”. Nếu tính chất trắng trợn trong vụ BTMH xảy ra ở một tỉnh lẻ miền Tây thì vụ VH xảy ra ngay ở thủ đô Hà Nội, trung tâm chính trị, văn hóa của cả nước.

Trong vụ BTMT, 21 người đi đang đi trong trật tự trên hơn một chục xe máy thì đột nhiên bị công an phục kích tấn công, đánh đập hết sức dã man. Chúng bắt tất cả về đồn rồi tìm ra 3 người cần bỏ tù để qui chụp cho tội gây rối trật tự công cộng. Còn trong vụ VH, anh đang đi bộ thì bị hai tên mặc thường phục đánh, sau đó công an bắt anh về đồn và cũng qui cho tội gây rối trật tự công cộng. Đến khi hết 9 ngày tạm giữ thì khởi tố vụ án, tạm giam 2 tháng, thay đổi tội danh thành cố ý gây thương tích.

Tạm giam, tạm giữ để điều tra. Làm cho ra vẻ thế thôi chứ trong vụ này, kịch bản do công an sắp xếp thì có gì mà phải điều tra.

Công an muốn bắt BTMH nhưng không bắt chị ở Hà Nội, Sài Gòn hay Vũng Tàu mà chờ dịp để bắt chị ở Lấp Vò (Đồng Tháp). Tại sao phải chờ dịp? Điều này dễ hiểu vì ở đấy tỉnh lẻ, cư dân thưa thớt ít người chứng kiến cảnh bạo ngược của họ. Còn vụ VH, họ bắt anh ngay tại quận Thanh Xuân, Hà Nội. Điều này nói nên bây giờ, họ trắng trợn ngang ngược hơn, bất chấp tất cả.

Vụ BTMH nạn nhân bị phục kích, còn vụ VH, nạn nhân bị bám sát để bắt.

Thầy Vũ Văn Hùng có bị gài bẫy?

Cả hai vụ đều có ý kiến cho rằng, nạn nhân bị gài bẫy. Với vụ BTMH tôi đã viết bài:    KHÔNG SA BẪY MÀ CŨNG CHẲNG CÀI BẪY

Gài bẫy là tạo ra một hoàn cảnh, tình huống nào đó để thúc đẩy đối tượng gài bẫy phạm tội. Đối tượng gài bẫy là người mà kẻ gài bẫy nhằm đến mong cho người này sa bẫy.

Sa bẫy là đối tượng cài bẫy hành động đúng như người cài bẫy mong muốn.

Ví dụ việc đặt lồng bẫy chim, nếu bắt được chim thì con chim sa bẫy. Nhưng nếu mang súng đi tìm chim để bắn thì không thể gọi là chim sa bẫy.

Vũ Hùng là nạn nhân của việc tìm bắt. Nếu BTMH không phải bị công an lừa đến Lấp Vò thì Vũ Hùng ra xe bus để về nhà không phải anh bị chúng dụ đi đường ấy mà chúng đi theo anh gây sự rồi bắt. Việc anh ra xe bus không phải là mắc bẫy chúng. Những cái tát của hai tên côn đồ vào mặt anh không phải là để gài bẫy mà là nhằm vu vạ. Sự phản ứng trong giới hạn cho phép khi bị tấn công là lẽ tự nhiên nên không thể gọi là mắc bẫy.

Chúng đánh anh, anh phản ứng lại cũng là điều bình thường, sự phản ứng ấy không phải là hành vi phạm tội mà là quyền tự vệ. Quyền tự vệ được pháp luật thừa nhận. Một người bản tính thiện, sức khỏe yếu như VH, lại đang ở thế bị động, hoàn toàn không có khả năng tấn công hai tên côn đồ trẻ khỏe tới mức gây thương tích nặng được. Mọi tình tiết trong vụ này cho thấy không hề có việc hai tên côn đồ kia bị thương tích nặng do Vũ Hùng vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng.

Có gài bẫy và có mắc bẫy mới hoàn thành được âm mưu. Khi đó mới có thể nói nạn nhân bị gài bẫy. Trường hợp Vũ Hùng, nếu nói anh bị gài bẫy chẳng hóa ra anh đã vi phạm pháp luật. Chuyện gài bẫy của công an nếu có thì anh là đối tượng gài bẫy, chứ không nói anh bị gài bẫy.

Hai kẻ đi theo Hùng đánh anh là ai. Việc này, luật sư và Vũ Hùng đều có quyền làm rõ. Là công an hay côn đồ do công an sai bảo? Thương tích như thế nào? giám định thương tích bao nhiêu phần trăm? Tuy nhiên hồ sơ giả, nhân chứng giả, thậm chí giấy giám định thương tật là bao nhiêu lại do ý muốn của công an và họ hoàn toàn có thể làm được. Chỉ cần chúng quyết tâm bỏ tù VH cho bằng được. Còn dư luận lên án ư? Họ chà đạp lên pháp luật, ngồi lên dư luận và bất chấp danh dự từ lâu rồi.

Pháp luật không cho phép gài bẫy tạo tình huống cho người khác phạm tội

Diễn giải như vậy để nói rằng không phải thầy giáo Vũ Hùng sa bẫy. Chỉ có thể nói anh bị gài bẫy khi anh vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng, nhưng điều này chắc chắn là không có và không thể. Nếu có, chỉ là chuyện cơ quan điều tra dựng nên. Mà giả sử có chuyện anh sa bẫy thì sao? Thì kẻ gài bẫy phải chịu trách nhiệm. Gài bẫy ai đó là hành vi bị cấm. Tuy nhiên trên thực tế, công an gài bẫy thì không sao nhưng dân thường gài bẫy thì bị xử lý.

Năm 2014, phóng viên Hoài Nam của báo Thanh niên bị qui kết gài bẫy cảnh sát bằng cách bố trí đưa hối lộ. Quả nhiên viên cảnh sát này dính bẫy, bị đuổi khỏi ngành. Phóng viên Hoài Nam tuy không bị xử lý hình sự do được công luận bảo vệ nhưng cũng lao đao và cuối cùng bị sa thải. Vụ này đã ầm ỹ lên một dạo. Đấy là chuyện phóng viên gài bẫy công an. Chuyện ngược lại là giữa năm 2017 phóng viên Lê Duy Phong của báo Giáo dục Việt Nam bị cáo buộc nhận hối lộ và bị khởi tố, bắt tạm giam. Vụ này Tổng biên tập báo Giáo dục Việt Nam cho rằng nhà báo Lê Duy Phong bị gài bẫy. Tuy nhiên, trả lời câu hỏi có hay không việc công an gài bẫy thì phía công an Yên Bái không nói có hoặc không mà trả lời né tránh.

Bản thân tôi, nhiều lần chúng cho phụ nữ canh cửa. Đồng thời chúng bắn tiếng cho tôi rằng, nếu đám đàn bà này có hành vi, lời nói gì sai đối với tôi mà tôi phản ứng thì tôi mất uy tín và như vậy mắc bẫy chúng. Tôi cũng bắn tiếng lại rằng, tôi sẽ phản ứng bất cứ việc làm, lời nói nào sai trái đối với tôi, dù là đàn ông hay đàn bà. Chính tôi không dám phản ứng mới là mắc mưu chúng.

Qui trình bắt người bạo ngược

Vụ bắt Vũ Hùng rồi truy tố, thêm một lần nữa cho thấy nhà cầm quyền có thể bắt bỏ tù bất cứ ai mà họ muốn dù không có tội. Quy trình của họ trong hai vụ án nêu ra ở đây khá đơn giản:

Tiếp cận đối tượng đánh cho một trận => bắt về đồn => cáo buộc tội danh nào đó => bỏ tù. Quy trình man rợ và trắng trợn như thế thì có ai dám chắc chắn sẽ không đến lượt mình?

Đã có những vụ án thực chất vì lý do chính trị nhưng bị xử theo cáo buộc hoàn toàn bịa đặt theo tội danh thường phạm nhưng họ vẫn được coi là tù nhân lương tâm. Có thể nêu ra vài ví dụ như BTMH “gây rối trật tự công cộng”, Trương Minh Tam tội “lừa đảo, chiếm đoạt tài sản”, Lê Quốc Quân “trốn thuế” v.v… và bây giờ là thầy Vũ Văn Hùng “cố ý gây thương tích”. Hay là chuyện 7 bà con nông dân Dương Nội đi tù về tội gây rối trật tự công cộng hoặc chống người thi hành công vụ nhưng thực chất “tội” của họ là giữ đất, phản ứng lại bọn cướp đất. Xin kể ra đây trường hợp chị Nguyễn Thị Tâm cũng là một dân oan Dương Nội. Chị bị truy tố về tội chống người thi hành công vụ. Chị kể trong những lần đi cung, điều tra viên Đỗ Xuân Quảng nói toạc ra với chị: “Bọn tao giữ mày làm đ gì. Chẳng qua chính quyền nhờ bên tao giữ hộ chứ mày tội tình đ gì, hôm nào xử sẽ xử án treo rồi về”. Đúng như điều tra viên nói, ra tòa chị bị án treo 1 năm. Câu chuyện của chị Tâm đã vạch ra bản chất của cái gọi là xét xử đúng pháp luật, đúng người đúng tội ở VN. Nó vừa hài, vừa hề lại vừa đau xót.

Việc ban đầu qui cho thầy Vũ Văn Hùng tội “gây rối…” nhưng sau đó lại chuyển tội danh “cố ý gây thương tích” chỉ nhằm làm cho “tội” của thầy nặng hơn, chứ không phải là cho đúng với bản chất sự việc, vì thầy chẳng phạm vào tội gì. Bản chất của sự việc là bắt thầy đánh rồi cho vào tù.

Ngoài xã hội, đã có rất nhiều vụ cố ý gây thương tích với những tình tiết tăng nặng như có tổ chức, mang tính côn đồ…nhưng không bị xử lý, mặc cho nạn nhân kêu kiện hết cửa này đến cửa khác, năm này qua năm khác.

Ngay cả hai tên chủ động tấn công thầy Hùng, thủ phạm của việc gây rối hay cố ý gây thương tích cũng không bị bắt hay xử lý, tức là bỏ qua thủ phạm, xử nạn nhân.

Nhưng ở đây là thầy Vũ Hùng, một người hoạt động dân chủ ôn hòa. Thầy chỉ có mỗi “tội” là việc làm của thầy hợp pháp nhưng bất lợi cho nhà cầm quyền. Nếu không phải là thầy Vũ Hùng thì sẽ chẳng có chuyện trong buổi trưa 4/1/2018 ở phường Thanh Xuân Bắc hôm ấy.

Nhà cầm quyền ngày càng có xu hướng cai trị bằng bạo lực chứ không bằng nhân tâm. Việc chà đạp lên pháp luật nói lên họ đã khốn quẫn và không còn chính nghĩa. Vụ bắt thầy Vũ Hùng đã bôi thêm vết nhơ vốn đã quá nhơ nhuốc lên bộ mặt chế độ. Công luận cần lên tiếng mạnh mẽ phản đối, yêu cầu nhà cầm quyền trả tự do ngay lập tức cho thầy giáo Vũ Văn Hùng.