Category: TIN TỨC

 Lại Chuyện Tháng Tư

 S.T.T.D. Tưởng Năng Tiến

tuongnangtien

Tác giả câu thơ thượng dẫn là một chính khách rất tài tử, và vô cùng mờ nhạt. Không mấy ai nhớ rằng ông đã từng giữ những chức vụ như Thủ Tướng, Phó Tổng Thống, và Tổng Thống trong thời Đệ II Cộng Hoà – ở miền Nam Việt Nam.

Dân chúng ở miền đất này thường chỉ nhớ đến Trần Văn Hương như một người lập dị. Ổng hay đi làm bằng xe đạp, trong thời gian là Ðô Trưởng Sài Gòn, và thỉnh thoảng lại sáng tác ra những câu thơ (hơi) kỳ cục:

Ngồi buồn gãi háng, dái lăn tăn…

Ở miền Bắc phần lớn quí vị chính khách đều hành nghề cách mạng một cách bền bỉ, liên lỉ và chuyên nghiệp hơn nhiều. Họ cũng sính chuyện thơ văn hơn, và cách họ làm thơ (hoặc viết văn) cũng gây lôi thôi phiền phức nhiều hơn – cho cả đống người!

Khi ngồi buồn, họ không gãi háng. Lúc rảnh rỗi, họ cũng không chịu viết văn hay làm thơ chỉ để đọc chơi thôi. Văn thơ của họ khiến cho cả nước phải bận lòng, và không ít người phải bỏ mẹ, hay bỏ mạng! Xin đơn cử một thí dụ, một câu thơ nổi tiếng hơn, của một chính khách tăm tiếng (và tai tiếng) hơn nhiều:

Bỗng nghe vần thắng vút lên cao…

Nói theo ngôn ngữ của binh pháp thì tác giả câu thơ vừa dẫn, ông Hồ Chí Minh, là một người cư an tư nguy . Ông Trần Văn Hương thì ngược lại. Ổng cư nguy tư an. Nói cách khác, và nói theo kiểu miền Nam, là thằng chả lè phè hết biết luôn!

Nghiêm túc, khẩn trương, hiếu chiến và hiếu thắng…không phải là quan niệm sống riêng của ông Hồ. Thi
đua lập chiến công dâng Đảng, đánh cho Mỹ cút đánh cho ngụy nhào, một người làm việc bằng hai, nghiêng đồng cho nước chẩy ra ngoài… là chỉ thị của “trên” đưa xuống và nửa nước bắt buộc phải (triệt để) tuânhành.

Lè phè cũng không phải là thái độ sống chỉ có nơi ông Trần Văn Hương. Ðó là cung cách chung của hầu hết người dân miền Nam. Sự khác biệt giữa ông Trần Văn Hương và dân chúng, có chăng, chỉ là mức độ.

Không mấy người dân miền Nam, lúc buồn, chịu ngồi gãi háng (suông) như ông Tổng Thống. Họ thường vừa gãi háng vừa nhậu lai rai (vài xị) cho vui – nếu là đàn ông. Họ đánh tứ sắc, đi coi cải luơng, hoặc đi cầm đồ để mua sầu riêng ăn chơi cho đỡ ghiền – nếu là đàn bà, ở đô thị. Và họ đi Hồng Kông hay Nhựt Bổn để mua đồ lót và son phấn, nếu là bà lớn. Họ đi buôn lậu (không chừng) nếu là ông lớn. Và cả đám
đều hân hoan chơi tạt lon, thả diều, đá banh, đá bóng, đá dế, đá cầu, đá kiện, đá cá lia thia hay lắc bầu cua cá cọp – nếu là con nít nhỏ, ở thành phố.

Chuyện đánh đấm là “chuyện riêng” của môt giới người, tụi lính. Hứng chịu bom đạn, tai ương của chiến tranh là nỗi bất hạnh riêng của một số người khác nữa – đám nông dân.

Những chiến dịch hay phong trào hoàn thành kế hoạch nhỏ, nhi đồng cứu quốc, thay trời làm mưa, quyết tâm thu hoạch vượt chỉ tiêu vụ này vụ nọ… nếu phát động ở miền Nam (e) sẽ không có người tham gia, và tác giả của chúng – chắc chắn – sẽ bị dân chúng cũng như báo chí chửi cho… tắt bếp!

Chuyện Nam – Bắc đánh nhau kết thúc ra sao, vào ngày 30 tháng tư năm 1975, mọi người đều rõ. Viết thêm nửa chữ cũng thừa.

Cuộc chiến tàn. Theo sự hứa hẹn của quí vị lãnh tụ (của phe thắng trận) thì từ đây ta sẽ xây dựng đất nước gấp muời lần hơn, ta cũng sẽ đi tắt đón đầu nhân loại, và ta sẽ chuyển đổi từ ăn no mặc ấm qua ăn sang mặc đẹp…

Chuyện dân Việt ăn mặc (sang trọng và đẹp đẽ) ra sao để từ từ rồi tính tới nhưng riêng về cách họ dùng lon, thay gáo, uống nước thì ngó bộ quá tốn công và rất…cầu kỳ – theo như ghi nhận của nhà văn Bùi Ngọc Tấn:

“Lần về phép này Bá có thêm một thứ quà đặc biệt văn minh khác: Những vỏ đồ hộp nước giải khát các loại. Các mầu xanh, đỏ, hồng, da cam, vàng, lon Heineken, lon Coca Cola, Pepsi Cola, những lon Tiger, San-Miguel, những lon nước ngọt đã uống cạn mà trong những lần xuống tầu đi nước ngoài anh lượm được cho vào túi ni lông mang về…

Anh Vận chọn ra những vỏ đẹp nhất, mỗi loại một chiếc, không móp, không méo, đem ra giếng súc rửa sạch rồi bầy vào tủ. Và nhặt bốn vỏ lon khác, mỗi chiếc một mầu bảo lũ trẻ con mài trên nền xi măng trong nhà. Mấy đứa trẻ lao vào mài theo đúng hướng dẫn của anh. Tiếng sào sạo sạo sạo ghê người. Chẳng mấy chốc, cái nắp hộp rời ra. Anh xếp bốn chiếc vỏ hộp lên bàn, nở nụ cười mãn nguyện:

– Làm cốc uống nước…

Những chiếc vỏ hộp trên bàn, trong tủ, những dấu vết ấy của văn minh làm nhà anh cứ sáng trưng lên, khác hẳn mọi nhà chung quanh. Nhà anh đã có hơi hướm của một thế giới khác, một thời đại khác khi các nhà chung quanh vẫn còn đang triền miên thời làm nương, thời lúa nước.

Và đến khi lũ trẻ được thoải mái chơi nghịch những vỏ lon còn lại mới thật tưng bừng. Đúng là một ngày hội…” (Bùi Ngọc Tấn. Biển Và Chim Bói Cá. Hội Nhà Văn. Hà Nội: 2008, 436 – 437).

Điều kiện sống, cũng như niềm vui “tưng bừng” trong “ngày hội” của dân Việt, như vừa được mô tả – dường như – có làm cho một số người cảm thấy bất an, hoặc không được hài lòng cho lắm. Tác phẩm Biển Và Chim Bói Cá (trong một buổi hội thảo, do công ty Nhã Nam tổ chức, vào ngày 20 tháng 3 năm 2009) đã được “bình” và “phê” như sau:

“… chi tiết rất quan trọng trong tiểu thuyết. Nhưng đưa quá nhiều chi tiết mà chưa được tổ chức một cách chặt chẽ như Bùi Ngọc Tấn, theo anh không hẳn đã là một thành công. Thanh Sơn cũng nhấn mạnh, sự ngồn ngộn của chi tiết khiến độc giả rất khó đọc, rất mệt để đọc đến những dòng cuối cùng.”

Có lẽ, người ta chỉ cảm thấy bớt mệt (và thở phào nhẹ nhõm) khi Hà Linh – người viết bài tường thuật thượng dẫn – cho biết thêm rằng “Biển và chim bói cá lấy bối cảnh thời bao cấp.” Thiệt là mừng hết lớn.

Đó là một thời đã qua rồi!

Lịch sử đã sang trang. Chuyện cầu cạnh, bon chen, cậy cục, vay muợn, chạy chọt cho có cơ hội được bước xuống tầu viễn dương – làm một chuyến viễn du, hay nói một cách lịch sự và lịch sử là Đông Du – đi đến những chân trời xa lạ (để mang về những cái chai và lon.. rỗng) không còn phải là đặc quyền của riêng một giới người nào nữa.

Hai muơi năm sau, kể từ lúc “Đảng dũng cảm và quyết tâm đổi mới,” vào năm 2006, Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng còn lớn tiếng hô hào toàn dân “hãy bước ra biển lớn.” Mệnh lệnh của ông đã khiến cho dư luận (hết sức) xôn xao và (vô cùng) phấn khích – trong một thời gian rất dài – qua diễn đàn Vươn Ra Biển Lớn, trên Tuổi Trẻ Online.

Nhiều năm sau nữa, sau khi thuyền (đã) ra cửa biển, cuộc sống – xem chừng – cũng không khác trước là bao. Hãy thử đọc một đoạn văn khác, của một ngòi viết khác, về sinh hoạt của một vùng đất khác – ở Việt Nam – bây giờ:

“Cả bản xôn xao khi thấy người lạ xuất hiện. Đám trẻ con hầu hết không quần áo, hoặc trên mình chỉ mang một trong hai thứ, mặt mày chúng trông bẩn thỉu, lem luốc và chi chít vết ruồi vàng bọ chó cắn.

Tôi hỏi thăm đường đến nhà mấy giáo viên cắm bản, nhưng chẳng có ai biết nói tiếng Kinh cả. Nhìn về phía cuối bản, tôi bỗng thấy một lá cờ đỏ bay phấp phới, đoán rằng đấy chắc là khu vực lớp học, tôi lại nặng nề lê bước về phía đó. Mấy thầy cô giáo thấy tôi xuất hiện, họ không khỏi ngỡ ngàng. Với họ, sự xuất hiện của người Kinh ở bản biên giới này hình như hiếm lắm…

Có lẽ cuộc sống người dân tộc La Hủ ở Pa Ủ cũng đơn giản như chính những ngôi nhà mái tranh vách phên của họ. Đơn giản đến lo ngại như những liếp phên cứ rung lên bần bật bởi gió rừng. Ở những túp lều bé nhỏ đến chật chội vì quá đông người đó, mỗi nơi lại có một câu chuyện về hoàn cảnh và những số phận con người. Cuộc sống của mỗi gia đình ngày hai bữa sáng, tối phải lót dạ một cách dè dặt với canh sắn, ngô đồ, còn măng và rau sắn thì dường như ngự trị bữa
ăn…, để có một nồi cơm độn sắn cũng hết sức khó khăn!
(“Thương Lắm Những Búp Non Ở Trên Cành”) Mạnh Hà, phóng viên TTXVN tại Lai Châu).

Ảnh: Báo Lai Châu

Thôi chết mẹ! Vậy là khi tầu hạ thủy – vì lu bu nhiều chuyện quá – Đảng và Nhà Nuớc đã quên (hú) những người dân ở miền sâu, miền xa, miền rừng núi rồi. Đúng
không?

– Thưa không! Cả đống còn đang đứng (lóng ngóng) trên bờ, chớ đâu có riêng chi mấy đám dân bản địa.

Trong một cuộc chất vấn dành cho những đại biểu quốc hội, Bộ Trưởng Nông Nghiệp Cao Đức Phát cho biết ở thôn quê “vẫn còn hàng trăm nghìn đồng bào chỉ được ăn cơm khi ngày lễ, ngày tết, khi bị ốm!”

Như vậy là đám nông dân, ở miền xuôi, cũng bị bỏ lại luôn sao?

– Chắc bi họ đông quá nên mang theo (e) quá tải chăng?

– Thế còn đám công nhân?

Xin đọc qua đôi dòng tường thuật của ký giả Nguyễn Bay:

Một ngọn đèn dầu, cái giỏ nhựa đựng đồ nghề đấm bóp, giác hơi, chiếu cói, gối hoa trải sẵn hoặc chỉ là một tấm áo mưa. Thợ giác hơi quanh KCN Tân Tạo đa số là nữ với các ‘chiếu’ trên vỉa hè, ven đường, thậm chí chỉ một mô đất giữa ruộng; hoạt động từ 18g30 đến 3-4 giờ sáng…

Gần một năm nay, các “chiếu” giác hơi ngày một dài thêm hàng cây số (đường đi Long An, An Sương). Lúp xúp trong bụi cây, bờ cỏ, chúng tôi nhận ra nhiều thợ vốn là công nhân… Những khi tan ca, họ lẫn vào dòng thợ ‘chào hàng’… Tiền công 10.000 – 15.000 đồng/lần, bằng nửa ngày công… làm thợ.

Dẫy chiếu “ngày một dài thêm” vì vật giá mỗi lúc một tăng mà đồng lương thì không. Lương bổng công nhân Việt Nam không thể nâng cao hơn vì những người lãnh đạo ở xứ sở này đã lựa chọn một … quốc sách thấp – theo lời ông Hồ Xuân Lâm, trưởng phòng quản lý lao động các khu chế xuất – khu công nghiệp TP.HCM:

Chúng tôi đã có cuộc họp với Hiệp hội Doanh nghiệp Đài Loan và tư vấn cho họ hãy trả lương cao hơn để tránh đình công. Họ nói là rất muốn trả cao hơn nhưng không thể vì quy định lương của Chính phủ Việt Nam quá thấp, các đối tác nước ngoài dựa vào đó kềm giá đơn hàng nên có muốn cũng không thể tăng hơn được.

Nói tóm lại – và vẫn nói theo kiểu miền Nam – là thuyền đã ra cửa biển … mình ên! Nhắc đến miền Nam, tôi lại chợt nhớ đến những chuyến tầu (bay) vội vã rời khỏi Sài Gòn – vào tháng Tư, bốn muơi năm trước – năm 1975. Trên một số những con tầu này chỉ có qúi ông qúi bà tai to mặt lớn (cùng với của cải, thân nhân và gia nhân của họ) mà thôi.

Bây giờ, sau khi bước ra biển lớn, kiểm điểm lại cũng chỉ thấy duới thuyền không có ai khác – ngoài những kẻ cầm quyền, cùng với hành lý, thân nhân và gia nhân của họ. Thuyền đi càng xa, khoảng cách giàu nghèo (rõ ràng) càng rộng. Ông bạn Lê Diễn Đức gọi đó là sự đểu cáng thời vươn ra biển lớn.

Phải đốt cả dẫy Trường Sơn, phải hy sinh đến cái lai quần, và hàng chục triệu mạng người – thuộc mấy thế hệ kế tiếp nhau – chỉ để đổi lấy sự đểu cáng như thế thì (đ… mẹ) không chửi thề sao được chớ.

Báo động đỏ thảm họa môi trường: rừng ngập mặn Kỳ Anh đồng loạt chết

Dongchuacuuthevietnam

Cá chết rồi người chết

Mấy tuần nay, báo chí tập trung vào hiện tượng cá chết hàng loạt để mổ xẻ, đưa tin về những hiện tượng, số liệu, cách hành động của cơ quan công quyền, đã làm cho dư luận chú ý đến nhiều vào việc cá chết, người chết. Sự việc không đơn giản vì vùng nhiễm độc từ Hà Tĩnh đã lan vào tận Đà Nẵng xa xôi, hơn 200 km bờ biển miền Trung đầy nắng gió hẹn mùa du lịch đang bị đe dọa nghiêm trọng.

Sự vô tâm, lảng tránh và thái độ bao che qua cách làm việc, cách phát ngôn của quan chức từ trung ương đến địa phương, đã làm dậy sóng dư luận. Người ta đã phát hiện ra những “sự im lặng chết chóc” kể từ Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cho đến các cơ quan chức năng và quan chức nhà nước ở vụ này.

Tối 27/4/2016, Bộ Tài nguyên – Môi trường đã tổ chức “cuộc họp báo kỳ dị”. Sau gần một tháng xảy ra sự việc, sau 9 tiếng đồng hồ báo chí chờ đợi, Bộ TNMT đã họp báo chỉ mấy phút và đưa ra kết luận là chưa rõ nguyên nhân cá chết, nhưng không phải Formosa – đối tượng được đông đảo người dân và báo chí chỉ đích danh là nguồn gây ô nhiễm.

Kết thúc cuộc họp báo, các nhà báo thất vọng và chưng hửng với cách tổ chức và giải thích của Bộ TN-MT. Cuộc họp báo tối nay có nội dung tương tự như bản thông báo kiểu: “Chúng tôi xin thông báo: hiện nay chưa có gì để thông báo, nên chúng tôi xin thông báo để đồng bào biết, khi có gì cần thông báo, chúng tôi sẽ thông báo sau. Chấm hết.” !?

Người dân đặt câu hỏi: lý do gì đằng sau những sự lúng túng và ấm ớ, chậm chạp và lần khần đó?

Phải chăng là vì Formosa là một dự án nhiều khuất tất và phía sau là người Tàu?

Thực vật cũng đang chết hàng loạt

Có một điều ít ai chú ý, là không chỉ động vật biển, cá và con người chết vì ngấm độc, mà ngay cả thực vật cũng đã bị tiêu diệt trên bờ biển Hà Tĩnh.

Bài viết trên báo Hà Tĩnh vào ngày 30/3/2016 đã báo động hiện tượng này. Bài báo viết: “Xã Kỳ Hà (TX Kỳ Anh – Hà Tĩnh) có 75 ha rừng ngập mặn, thế nhưng, thời gian qua, gần 26 ha thuộc các thôn Nam Hà, Đông Hà và Hải Hà bị chết đồng loạt. Tình trạng này diễn ra trong một thời gian khá dài, nhưng gần đây, mật độ ngày càng dày đặc.”

Rừng ngập mặn ở đây được trồng vào năm 1992, chủ yếu là đước, sú và cây vẹt, chạy dọc tuyến đê biển. Trước đây, khi chưa có tuyến đê chắn sóng, khu rừng ngập mặn xã Kỳ Hà như một “thành lũy” bảo vệ hàng nghìn hộ dân nơi đây mỗi khi có sóng to, triều cường mạnh. Ngư dân vùng bãi ngang còn có nguồn thu đáng kể từ khai thác thủy, hải sản.

Ảnh: báo Hà Tĩnh

Ông Nguyễn Tiến Hào, người dân xã Kỳ Hà cho biết: “Trước đây, cánh rừng ngập mặn này đẹp lắm, cây cao 2-3m. Không hiểu sao thời gian gần đây bị chết đồng loạt như thế”.

Ông Nguyễn Hồng Chung – Phó Chủ tịch UBND xã Kỳ Hà thông tin: Trước tình trạng này, chính quyền địa phương đã báo cáo lên cấp trên. Hiện chưa có một thông tin nào về nguyên nhân dẫn đến rừng ngập mặn ở Kỳ Hà bị chết”.

Bài báo viết từ 30 tháng 3/2016, nhưng không được ai chú ý và lãnh đạo tỉnh lo “kiện toàn bộ máy”, ngay cả vụ cá chết cũng lẩn như chạch.Sau khi xảy ra hiện tượng cá chết hàng loạt, lãnh đạo địa phương bị báo chí phê phán là “tàng hình”, thì tờ báo này bắt đầu có những bài viết ngược lại rằng: “Biển đã sạch, dân đã ra khơi…” nhằm che giấu hậu quả của thảm họa môi trường. Đương nhiên vụ rừng chết đã phải dừng lại không nói đến.

Không chỉ động vật nhạy cảm với chất độc, mà cả thảm thực vật cũng chết, thì còn gì là môi trường?

Hẳn là Bộ TN-MT không thể đổ lỗi là tại Thủy triều đỏ!

Một đại thảm họa môi trường đã thực sự bắt đầu ở Việt Nam.

Song Hà

VN cần tuyên bố ‘thảm họa môi trường’?

• BBC

AFP

Giới chức Việt Nam cho hay họ đang tiếp tục điều tra nguyên nhân vụ cá chết hàng loạt.

Sự cố môi trường làm cá chết hàng loạt ở nhiều tỉnh duyên hải miền trung Việt Nam đã nâng dần lên và trở thành ‘thảm họa môi trường’, theo các chuyên gia, khách mời của Bàn tròn thứ Năm tuần này của BBC Việt ngữ.

Bình luận về tính chất, quy mô của biến cố gây cá chết hàng loạt đang ở tâm điểm quan tâm của dư luận Việt Nam, hôm 28/4/2016, Giáo sư, Tiến sỹ Khoa học Lê Huy Bá, chuyên gia độc học môi trường từ TP. Hồ Chí Minh nói:

Chúng tôi xem là một sự cố môi trường, nhưng mà nó đã trở thành một thảm họa môi trường, việc ứng phó với sự cố và là thảm họa môi trường chúng ta đã làm vừa rồi là chưa ổnGS.

TSKH. Lê Huy Bá, nhà độc học môi trường

“Cá chết ở miền Trung, đây là một thảm họa môi trường, theo tôi bắt đầu là sự cố thôi, nhưng dần dần nó nâng thành thảm họa, vì rằng cái diện của nó khá rộng lớn, rồi lại là một tác động rất mạnh mẽ, nó diệt nhiều loài cá quý hiếm ở tầng sâu.

“Và sau này có thể có những loài cá mà vì chất độc đó kéo dài nhiều năm sau, thì có thể bị tuyệt chủng… và đa dạng sinh học ở biển sẽ bị tác động mạnh mẽ.

“Chúng tôi xem là một sự cố môi trường, nhưng mà nó đã trở thành một thảm họa môi trường, việc ứng phó với sự cố và là thảm họa môi trường chúng ta đã làm vừa rồi là chưa ổn,” nhà khoa học từ Viện Khoa học, Công nghệ và Xử lý môi trường, thuộc Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh nói với Bàn tròn thứ Năm.

Cần công bố ‘thảm họa’

 PGS. TS. Phạm Quý Thọ đề nghị Việt Nam tuyên bố đây là ‘thảm họa môi trường’ để có các ứng phó, xử lý tương ứng với mức độ mới.

Khi được hỏi, nếu biến cố đã được nhìn nhận và nâng cấp thành ‘Thảm họa môi trường’ thì Việt Nam cần phải có hướng xử lý thảm họa này như thế nào, từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Phạm Quý Thọ đáp:

“Có mấy hướng trước mắt, thì phải công bố tình trạng như Giáo sư (Lê Huy) Bá nói vừa rồi, nghĩa là nó nguy hiểm, chứ không phải chỉ là cá chết, rõ ràng nó ảnh hưởng trước mắt và lâu dài, cũng như không chỉ thủy sản mà cả các lĩnh vực khác, với đời sống của người dân cũng như du lịch, cũng như một số các (lĩnh vực) khác. Nói chung cần phải nói rõ mức độ ảnh hưởng, mức độ nghiêm trọng của nó và tôi đồng ý với Giáo sư Bá.

Có mấy hướng trước mắt, thì phải công bố tình trạng như Giáo sư (Lê Huy) Bá nói vừa rồi, nghĩa là nó nguy hiểm, chứ không phải chỉ là cá chết, rõ ràng nó ảnh hưởng trước mắt và lâu dài, cũng như không chỉ thủy sản mà cả các lĩnh vực khác, với đời sống của người dân cũng như du lịch

PGS. TS. Phạm Quý Thọ, Bộ Kế hoạch & Đầu tư

“Điểm thứ hai, đây cũng là một bài học rất đắt giá, bởi vì mặc dù về mặt chính sách cũng có nói rằng là phát triển bền vững, trong đó có môi trường sống, môi trường bền vững, thì cũng được chú ý về mặt chính sách. Thí dụ như là Việt Nam cũng nhanh chóng thành lập cảnh sát môi trường, nhưng mà trước một sự cố như thế này, tôi thấy phản ứng rất là chậm chạp.

“Thì từ đây, có mấy điểm nhấn cần lưu ý, một là trước một sự cố nào đó, cần phải có một sự phối hợp đồng bộ giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa phương, giữa các nhà khoa học, cũng như các nhà quản lý nhà nước. Thậm chí cần phải có liên hệ với những tổ chức quốc tế để giải quyết những vấn đề môi trường mà vượt, ngoài khả năng khoa học của Việt Nam như thời gian vừa rồi…

“Về mặt trung hạn, cũng phải lưu ý rằng các nhà khoa học, cũng như các tổ chức, cần phải có một tổ chức đủ năng lực để đối phó với thảm họa như là Giáo sư Bá nói vừa rồi, nếu không có một tổ chức chuyên nghiệp như vậy thì vẫn là những cái ‘chạy đi, chạy lại’, rồi báo cáo, rồi xin ý kiến cấp trên mà thôi.”

‘Sụp đổ hệ sinh thái’

Nhà báo Navin Singh Khadka của BBC World Service (trái) cho rằng đây có thể là một sự sụp đổ hệ sinh thái.

Nhà báo Navin Singh Khadka, phóng viên chuyên vê môi trường, sinh thái thuộc BBC World Service, người từng tới Việt Nam làm phóng sự về môi trường, nêu quan điểm và đánh giá về sự cố mà ông coi là một sự ‘sụp đổ hệ sinh thái’, ông nói với BBC Việt ngữ sau tọa đàm:

“Đây có thể là một sự sụp đổ về hệ sinh thái (an eco-system collapse) và không chỉ liên quan riêng về cá, tôi nghĩ là chính phủ Việt Nam và các nhà chức trách cần phải tư duy rằng đây không phải là một vấn đề riêng biệt của Việt Nam, mà nó là một vấn đề của hệ sinh thái khu vực.

Tầm mức nghiêm trọng của nó buộc tôi phải nhận định rằng đây có thể là một sự sụp đổ hệ sinh thái ở mức độ nghiêm trọng

Nhà báo Navin Singh Khadka, BBC World Service

“Tầm mức nghiêm trọng của nó buộc tôi phải nhận định rằng đây có thể là một sự sụp đổ hệ sinh thái ở mức độ nghiêm trọng.

“Nhà nước Việt Nam do đó cần mở cửa cho điều tra, đánh giá tác động môi trường, sinh thái độc lập, việc phản ứng ngay và sớm hơn tôi nghĩ là cần thiết và được kỳ vọng, mặc dù việc tìm hiểu nguyên nhân, xử lý là phức tạp và cần thời gian.

“Nhưng những cảnh báo, hướng dẫn, công bố thông tim càng sớm càng tốt càng có lợi cho người dân, những người đã đang và có thể bị ảnh hưởng, cũng như để chia sẻ với quốc tế.

“Tôi nghĩ là việc thông tin này cần phải được làm nhanh hơn, sớm hơn, cứ không nhất thiết phải đợi tới khi tìm ra tác nhân, người, nguồn gây ra sự cố.

“Một ví dụ, tôi muốn nhấn mạnh là trong một sự cố về môi trường biển gần đây ở khu vực eo biển tiếp giáp giữa Singapore và Malaysia, chính phủ Singapore đã ngay lập tức thông báo ngay cho khu vực và quốc tế, ngư dân ở các khu vực bị ảnh hưởng đã di chuyển, điều chỉnh nơi nuôi trồng thủy hải sản của họ một cách an toàn và hiệu quả hơn,” nhà báo Navin Singh Khadka nói với BBC.

Chu Xuân Phàm nói đúng, bị đuổi việc

Nhân dân mãi mãi là người đến sau

Tháng 4/2016, cá chết trắng dọc bờ biển Hà Tĩnh cho đến tận Thừa Thiên Huế. Suốt 3 tuần lễ dân chúng hoang mang, người đi biển chết đứng chết ngồi. Báo chí tố cáo Formosa – Khu Công nghiệp Vũng Áng do người Đài Loan – Trung Quốc đầu tư làm chủ là nơi gây ra tai họa. Thế nhưng, nhiều ngày sau khi thảm kịch lan tràn, ngày 22/4, Bộ Tài nguyên và Môi trường mới có một cuộc họp với chính quyền tỉnh Hà Tĩnh, nhưng lại là họp kín, không cho báo chí tham dự. Đoàn công tác của Bộ này nói “luật không cho phép báo chí tham dự (?)”, nhưng đồng thời cũng nhắc là “đây là công tác kiểm tra định kỳ” nên không có gì để báo chí vào xem.

Có nhìn thấy những  bầy cá nằm chết vật vã, tràn trên bờ biển bởi các loại thuốc cực độc, mới thấy kinh hoàng. Các loại chất đầu độc biển cả đó, đều nằm trong số 45 loại hóa chất độc hại do Formosa được phép nhập về. Người hay cá cũng đều có thể là nạn nhân trong một thời gian ngắn với các loại hóa chất này. Nhưng mỉa mai là kết quả điều tra tìm thấy, thì do các chuyên gia về độc học mà  báo chí tự mời phân tích và công bố, còn đoàn công tác của Bộ Tài nguyên và Môi trường thì ngoài chuyện ngăn không cho báo chí vào lấy tin tìm hiểu, chỉ đưa ra những kết luận mơ hồ.

Người ta không biết rồi cuộc họp đó giữa Bộ Tài nguyên và Môi trường và chính quyền Hà Tĩnh, khu tự trị Formosa đó sẽ công bố điều gì với báo chí. Ung dung với sức mạnh về tiền bạc và thế lực kiểu Chaebol, chủ đường ống chất thải độc có thể sẽ đưa ra những bản kết luận nhòe nhoẹt với trách nhiệm không thuộc về ai. Bất chấp nguồn tài nguyên biển hàng trăm cây số của Việt Nam bị hủy diệt, môi trường sống của hàng triệu con người bị đảo lộn, đe dọa.

Người dân Việt Nam thường là người biết sau, chỉ vỡ lẽ khi hiểm nguy kề sát bên mình. Không ai ngờ rằng đường ống xả chất độc từ Formosa, là chính là hệ thống được Bộ Tài nguyên và Môi trường ký giấy cho phép và xác định là luôn kiểm tra, nhận thấy mẫu nước thải “đủ chuẩn”. Đường ống đó chạy dài ra vịnh Sơn Dương, ống có đường kính 1,2m, chiều dài 1,3km, nằm cách mặt biển 12m. Nhân dân chỉ biết về đường ống chất thải đó – ngày đêm đổ vào nguồn nước, nguồn đánh bắt của họ – ngay sau khi cá tôm vật vã, ngoi ngóp chết ngập bờ. Mọi thứ diễn ra như chuyện đã rồi.

Nhân dân chỉ được biết sau, chỉ biết khi phải oan uổng gánh chịu hậu quả, một cách ngơ ngác. Kể từ năm 1989, khi Trung Quốc khởi dựng đập Tam Hiệp (Three Gorges Dam) cho đến nay, hàng chục đập nước ngăn dòng Mekong khác đã trở thành một loại vũ khí sinh thái trấn áp toàn bộ vùng Đông Dương, Thái Lan, Miến Điện. Thế nhưng người dân Việt Nam cũng chỉ nhận được những tin tức hết sức lạc quan và hời hợt của Ủy Ban Mekong Việt Nam. Và rồi khi khô hạn đến, đất đai chết, ruộng đồng chết… người dân mới bàng hoàng nhận ra mình đang ở tình cảnh gì, bị bỏ rơi thế nào.

Bà Phạm Thị Loan, Ủy viên Ủy ban tài chính và ngân sách Quốc hội tiết lộ cho biết có đến 90% các dự án tổng thầu EPC ở Việt Nam là do Trung Quốc nắm giữ, kể các các ngành quan trọng như dầu khí, hóa chất, điện, dệt kim. Có đến 30 doanh nghiệp Trung Quốc đang thực hiện các dự án hàng trọng điểm quốc gia. Rồi nhân dân chỉ là người biết sau cùng, khi đường ống Sông Đà vỡ đến lần thứ 17, do nhà thầu  Xinxing, Trung Quốc đảm nhiệm. Dự kiến, hơn 200.000 dân cư sẽ là nạn nhân trực tiếp.

Nhân dân chỉ được biết sau cùng, khi nghe tin dữ rằng mỗi người đang mang trên lưng món nợ công lịch sử, với 30 triệu đồng/người. Có những gia đình người Việt suốt cuộc đời cắm mặt làm, không đủ ăn, nay giật mình nghe tin mình cũng phải gánh nợ công cho Nhà nước. Kể cả hai đứa bé chết chìm ở Krông Pắk, tỉnh Đắc Lắc, nghèo đến mức phải chôn chung một hòm cũng không thoát khỏi. Nhân dân mãi mãi là người đến sau trong con đường đến ấm no, thịnh vượng, hạnh phúc. Họ được gọi tên để biết mình cùng chịu trách nhiệm vì Nhà nước khai thác bauxite cho Trung Quốc, ở Nhân Cơ lỗ đến 3000 tỷ đồng trong 6 năm mà vẫn cố làm. Người dân được thông báo muộn màng rằng hàng trăm ngàn tỉ đồng mà họ đóng cho quỹ bảo hiểm xã hội đã bị tự tiện mang đi cho vay, mất trắng cả ngàn tỉ nhưng không ai chịu trách nhiệm. Trong khi đó, một công nhân chưa đủ tiền đóng bảo hiểm xã hội, thì bị răn đe là sẽ mang đi xử lý hình sự.

Nhân dân mãi mãi là người đến sau. Và đến chỉ để nhận biết sự thiệt hại hay tai ương đang rót xuống đầu mình, xuống gia đình mình. Họ cũng chỉ biết sau cùng, rằng những nhân vật cấp cao như Tổng thanh tra chính phủ Trần Văn Truyền thì vượt lên trên, thoát khỏi mọi thứ với nhà cao cửa rộng xênh xang.

Như những con cá chết oan ức trên bờ biển, chỉ biết sau cùng rằng đại dương không còn là nhà, mà chỉ còn đầy độc dược, những người dân Việt Nam cũng chỉ biết được phần đen đủi nhất được gieo về phía mình, dù chung quanh đầy lâu đài và dự án vĩ đại, như đang phát triển cho ai khác.

Nếu như có một thiên đường để đến, có lẽ người dân Việt nhỏ bé như móng tay chúng ta, mãi cũng chỉ là người đến sau. Và đường đi đến đó, chẳng thong dong gì, mà có thể thông qua những ống dẫn chất thải như của Formosa.

Tôi muốn được đặt chân tới Mỹ!

Đó là tựa đề bức thư của một bạn trẻ tên Nguyên Giang (30 tuổi), viết từ Sài Gòn, tôi đọc được trên “net” do một người bạn gởi (đính kèm).  Nội dung bức thư nầy, ngoài “ước mơ cháy bỏng” được đến Mỹ để “tìm hiểu về nền văn hoá, chính trị, giáo dục, kinh tế của nước này”, tác giả còn có nhiều câu hỏi nhờ các bậc chú bác ở Mỹ giải thích.

Tưởng mọi chuyện đã chìm vào quá khứ sau mấy thập niên qua Mỹ, nhưng bức thư đã gợi hứng để tôi viết bài này gọi là tâm tình với bạn Nguyên Giang cũng như người Việt Nam trong nước.

Trước hết, bạn Nguyên Giang hỏi: “Vì sao đồng bào tôi có mặt ở đây! Và sự ra đi này kéo dài hơn một thế hệ rồi, mà đến bây giờ hằng ngày đi ngang qua Toà Đại Sứ Mỹ ở Sài Gòn vẫn còn lũ lượt người chờ đợi một tấm vé đặt chân vào Mỹ!  Dù đất nước Việt Nam tôi im tiếng súng đã lâu…”.

Người Việt đến định cư tại Mỹ gồm nhiều thành phần khác nhau, bằng nhiều con đường khác nhau.  Từ vượt biên, vượt biển, đoàn tụ, con lai…cho đến chương trình HO, phần lớn ra đi vì một mục đích duy nhất: Tránh sự bức hại của cộng sản!  Đến nay, sau 41 năm, chiến tranh đã hết nhưng nhiều người Việt Nam còn muốn ra đi vì vẫn thấy “khó thở” với nhà cầm quyền hiện nay.   Chế độ CSVN, dù đã thay đổi phần nào, dù có sơn phết dưới bất cứ một màu sắc hoa hoè nào, họ vẫn là một chế độ độc tài, sắt máu và phi dân tộc.

Một ngày năm bốn (54) cha bỏ quê ta

Chôn đã chôn sâu cắt rốn bao nhiêu đời

…………………………………………………………..

Một ngày 75 con bỏ nước ra đi

Hai mươi năm là hai lần ta biệt xứ…

(1954-1975 cha bỏ quê, con bỏ nước/Phạm Duy)

Đó là thảm cảnh của người Việt Nam từ ngày có cộng sản.  Trong lịch sử dân tộc, chưa bao giờ người Việt Nam lại bất chấp tất cả, từ mạng sống đến nhà cửa ruộng vườn, quê hương làng xóm… để ồ ạt ra đi như mấy thập niên vừa qua.  Dù sinh sau ngày Việt cộng cưỡng chiếm miền Nam nhưng với thực tế trước mắt, với dư luận rộng rãi từ quần chúng và truyền thông, lý nào bạn Nguyên Giang không biết như thế?!

Người Việt đến định cư tại Mỹ như tôi khá đông.  Và khi đến Mỹ, chúng tôi coi như được “tái sinh” vào một cõi đời mới, rộng mở và tự do!

Vào khoảng tháng 5 năm 1990, sau thời gian chờ đợi và hoàn tất mọi thủ tục, gia đình tôi chuẩn bị rời Việt Nam để đi Mỹ. Buổi sáng hôm ấy, ngồi đợi chuyến bay tại phi trường Tân Sơn Nhất chúng tôi vừa mừng vừa lo.  Mừng vì sắp tìm được tự do, lo vì biết đâu sẽ có thay đổi vào phút chót.  Dưới chế độ cộng sản chuyện gì cũng có thể xẩy ra.  Đã có người vào đến phi trường liền bị đuổi lui. Lại có kẻ “khóc hổ ngươi, cười ra nước mắt” khi bị chặn tại chân cầu thang máy bay vào phút cuối!  Biết có những trường hợp như thế, chúng tôi rất hồi hộp và bất an tuy đã được vào “phòng cách ly” đợi giờ lên máy bay.  Khi đã ngồi trên máy bay trực chỉ Thái Lan, mặc dầu niềm vui đang tràn ngập tâm can, nhưng nỗi lo vẫn còn đó.  Mãi đến khi rời máy bay, đặt chân lên đất Thái, chúng tôi mới thở phào nhẹ nhỏm.  Tôi nói với vợ tôi: “Mình thoát rồi em ơi”!

Đó là điều mỉa mai nhưng rất thật.

Tại sao từ bỏ quê hương thân yêu và bà con ruột thịt để đến một nơi hoàn toàn xa lạ, “tứ cố vô thân” mà lại gọi là “thoát”?  Vâng, chúng tôi không “thoát” quê cha đất tổ và bà con nội ngoại mà “thoát” chế độ cộng sản, một chế độ ngoại lai tàn bạo và vô nhân tính.  Sau khi giật sập chế độ VNCH, CSVN ra tay đánh gục toàn bộ người miền Nam.  Với chiến dịch đánh tư sản, đổi tiền, kiểm kê tài sản…của Việt cộng, người miền Nam trở nên trắng tay, sống trong điêu đứng và sợ hãi.  Một người mỗi hoàn cảnh khắc nghiệt và mất mát khác nhau, nhưng có điểm chung là mất tự do, nghèo đói và gia đình tan nát.  Vì là những quân nhân, công chức của chế độ VNCH, chúng tôi chịu nhiều cay đắng và tủi nhục hơn ai cả: chồng đi tù, vợ con nheo nhóc thiếu thốn lại bị chế độ mới kỳ thị và ức hiếp.  Gần chín năm sau, tôi ra tù, hoàn cảnh lại thê thảm hơn: thêm một miệng ăn trong cảnh khốn khổ, vợ con bữa cháo bữa khoai.  Trong thời gian “quản chế”, hằng ngày tôi phải trình diện công an địa phương, làm tạp dịch tại phường….

Hết “quản chế” tôi vẫn chỉ là một phó thường dân thất nghiệp không biết làm gì để sống!  Đa số chúng tôi gia nhập đội ngũ xe thồ (xe đạp), xích lô, bốc vác trong điều kiện ăn uống thiếu thốn, sức khoẻ hao mòn.  Cuộc sống khốn khó như thế nhưng chúng tôi nào được yên thân.  Hễ có biến cố lễ lượt nào quan trọng, chúng tôi bị tập trung về công an phường hay thành phố đề ngừa “phản động”!  Từ bỏ được cuộc sống bấp bênh, nghèo khổ và đầy đe doạ như thế, chúng tôi không mừng sao được!  Tránh được bàn tay sắt của một chế độ hà khắc như chế độ CSVN, chúng tôi thật sự đã “thoát” cảnh địa ngục trần gian!

Khi đến được Mỹ chúng tôi thật sự được đổi đời một cách toàn diện.  Trên quê hương Việt Nam, chúng tôi bị những người cầm quyền đồng chủng bạc đãi và thù hằn.  Khi qua đến Mỹ, chúng tôi được những người “dị chủng” tiếp đón nồng hậu, thân mật, chuẩn bị cho chúng tôi mọi thứ chu đáo. Ở Việt Nam, mang thân cựu tù khố rách áo ôm, đi đâu chẳng ai thèm ngó, chiếc xe đạp cà tàng không có mà đi. Qua Mỹ, năm bảy chiếc xe hơi nghênh đón tại phi trường.  Về tới nơi, nhà cửa đã có sẵn. Các hội thiện đã nhận tiền từ chính phủ Mỹ lo thuê nhà và trang bị mọi phương tiện cho đời sống chúng tôi, từ thực phẩm, đến chăn nệm, bàn ghế, nồi niêu soong chảo, chén bát…Từ những kẻ “vô sản”, phút chốc chúng tôi có tất cả! Đáng phục và cảm động thay lòng nhân đạo và sự chu đáo của người Mỹ.

Bạn Nguyên Giang viết: “Tôi muốn đến Mỹ xem coi có phải là Thiên Đường không? Mà đồng bào tôi, bạn bè tôi sau khi định cư vài năm có trở vể thăm quê, họ như một con người khác!  Lịch sự, nhã nhặn!  Có kiến thức giỏi giang hơn rất nhiều!!!  Tôi tự hỏi điều gì đã làm nên đôi hia bảy dặm đó?”

Dễ hiểu thôi, bạn.  Người ta nói: “chế độ nào, quần chúng đó”.  Với chủ trương “hồng hơn chuyên”, chế độ CSVN đã đặt mọi ưu tiên vào sự tuyên truyền ca tụng bác và đảng.  Họ đào tạo các cấp lãnh đạo nhà nước và trường học dựa trên ý thức chính trị đó (hồng), kiến thức phổ thông hoặc ngành nghề chuyên môn (chuyên) chỉ là thứ yếu.  Với chủ trương như thế, làm sao người Việt Nam có kiến thức bằng người ta được?  Với cái gọi là “bạo lực cách mạng”, CSVN sẵn sàng thủ tiêu, bỏ tù, trù dập…những ai không tuân phục họ.  Họ khống chế xã hội bằng cách tạo sự nghi ngờ, mâu thuẩn giữa các thành phần dân chúng, kể cả cha mẹ, vợ chồng, con cái trong gia đình.  Với cuộc sống rình rập, sẵn sàng để hại nhau như thế, làm sao người Việt Nam có sự “nhã nhặn”, “lịch sự” với nhau được?

Nước Mỹ chỉ có “chuyên”, không hề có “hồng”.   Họ chuộng tự do và dân chủ, không ai có thể buộc họ phải tôn sùng bất cứ một chính phủ hoặc một lãnh tụ nào.  Tại Mỹ, mọi người bất cứ tuổi nào cũng có thể đi học.  Chính phủ khuyến học bằng cách trợ giúp tài chánh (Finacial Aid).  Rất nhiều người Việt tị nạn lúc đầu đi học cốt để kiếm tiền, nhưng cũng nhờ đó mà tiến lên, nếu không thì kiến thức cũng được mở rộng.  Trường đại học Mỹ chỉ cung cấp kiến thức phổ thông, đào tạo chuyên gia các ngành nghề một cách biệt lập và thấu đáo, không hề bị áp lực từ chính quyền, không hề nhồi nhét một chủ thuyết chính trị nào.  Vì thế, người Mỹ (kể cả người Mỹ gốc Việt) “có kiến thức giỏi giang” hơn người trong nước là điều quá dễ hiểu.

“Nhập sông tuỳ khúc, nhập gia tuỳ tục”.  Dù muốn hay không, người Việt định cư tại Mỹ cũng phải học cách sống văn minh lịch sự của của dân bản xứ.  Hồi mới qua Mỹ, gia đình tôi được người chồng Mỹ của một chị bạn chở đi Reno chơi.  Dọc đường tôi mắc tiểu nên nói với ông ta:

“Tôi muốn đi tiểu”.  Ông ta trả lời OK, OK.  Tuy OK nhưng ông ta cứ tiếp tục chạy hoài.   Không thấy ông ta dừng xe, tôi nói lại lần thứ hai, sự việc vẫn xẩy ra như thế.  Tôi giận và bực bội quá chừng nhưng đành “nín”.  Mãi đến khi ông ta ghé vào một nơi có nhà cầu (sau này tôi mới biết đó là Rest Area) ông ta mới ngừng lại để tôi xả bầu tâm sự.  Tôi cứ tưởng giữa đồi núi bạt ngàn cây thông không có bóng người, người ta có thể đi tiểu chỗ nào cũng được!

Ở Mỹ không có chuyện đái bậy như ở Việt Nam.  Năm 2003 vợ chồng tôi về Việt Nam có đem theo đứa con gái út tuổi teen, nói tiếng Anh giỏi hơn tiếng Việt.  Một tối nọ chúng tôi đi taxi qua cầu Mới ở Huế, khi vừa qua khỏi cầu con gái tôi la lên: “Dad, look. It’s yucky!  Unbelievable”!  Nhìn ra cửa xe tôi thấy một người đàn ông đang đứng đái tự nhiên bên vệ đường!

Một lần khác, cá nhân tôi được một người Mỹ trong hội thiện nguyện chở đi Lassen Vocanic National Park chơi (Bắc California).  Khi đang lội bộ leo đồi (đồi trọc) để đến miệng núi lửa (đã ngưng hoạt động), theo thói quen khi còn ở Việt Nam, tôi vất tàn thuốc xuống đường.  Người bảo trợ không nói gì nhưng cúi xuống nhặt tàn thuốc của tôi lên, dụi cho tắt lửa rồi bỏ vào túi quần.  Khi đến chỗ thùng rác, ông ta lấy nó ra bỏ vào!  Tôi ngượng chín người.  Và từ đó tôi buộc phải học theo lề thói văn minh sạch sẽ của người Mỹ.  Ở Mỹ không có chuyện vất rác bừa bãi như tại Việt Nam.  Muốn mua đồ ăn hay làm bất cứ một loại giấy tờ dịch vụ gì…đều phải sắp hàng, “first come first serve”, tuyệt đối không có chuyện chen lấn giành giật cò cáp tay trong tay ngoài như ở Việt Nam.

Đã hơn hai mươi sáu năm ở Mỹ, vừa đi học vừa đi làm, chắc chắn tôi đã là con người khác hẳn so với gần ba thập niên trước đây khi còn ở quê nhà.  Nếu đem những lề thói sinh hoạt của Mỹ ấy về áp dụng tại Việt Nam, chắc chắn tôi sẽ trở thành một kẻ xa lạ đối với người trong nước. Chẳng có “đôi hia bảy dặm” nào cả, đó chỉ là sự thay đổi tự nhiên theo môi trường sống.  Nhờ được “tắm nước trong” nên chúng tôi mới sạch sẽ, nếu cứ bị “tắm nước đục” lâu nay như người trong nước làm sao con người không lấm lem?

Chế độ CSVN là một ao nước đục mà toàn dân Việt Nam buộc phải ngụp lặn trong đó gần cả thế kỷ, diêm dúa và mất vệ sinh là điều khó tránh.  Chịu ảnh hưởng nặng nề của CSVN, một chế độ mà sự tồn tại nhờ vào sự trí trá, bạo lực, và tham nhũng, hiện nay người Việt Nam nổi tiếng khắp thế giới về nạn bạo hành, ăn cắp, cướp giật, buôn lậu…là điều không lạ. (Viết như thế, tôi xin lỗi những người Việt trong nước đã vượt được hoàn cảnh, “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”).

Bạn Giang “muốn gặp những người cùng lứa tuổi tôi là Người Mỹ Gốc Việt thử xem cách xa hai nửa bán cầu, tuổi trẻ có gì giống và khác nhau?”.  Vấn đề này vừa dễ vừa khó.  Tuổi trẻ hải ngoại là một thành phần thuần nhất, đại đa số thuộc thế hệ một rưỡi hoặc thế hệ thứ hai, con cháu của người Việt Nam di tản thuộc thế hệ thứ nhất.  Tuổi trẻ trong nước là ai?  Là các công tử đỏ?  Là con cháu của các đại gia? Hoặc giới bình dân, thành thị cũng như nông thôn?  Bạn Nguyên Giang thuộc giới tuổi trẻ nào?  Nếu không phân định rạch ròi, làm sao tránh được một sự so sánh khập khễnh? Thôi, để có thể giúp bạn Nguyên Giang có cái nhìn tổng quát, cứ coi tuổi trẻ Việt Nam một như một thành phần duy nhất để nói chuyện.

Tuổi trẻ trong và ngoài nước giống nhau vì họ đều là người Việt Nam, cùng máu đỏ, da vàng, tóc đen.  Dù đã là người Mỹ nhưng tuổi trẻ ở đây vẫn mang họ (last names) Việt Nam, dù tên (first names) có thể đổi; vẫn chuộng thức ăn Việt Nam, vẫn gắn bó với gia đình cha mẹ.  Nhưng những cái giống nhau mang tính huyết thống và hình thức ấy không bù được những khác biệt sâu sắc giữa những người trẻ ở trong và ngoài nước.

Sự khác biệt ấy bắt nguồn từ biến cố nghiệt ngã 30 tháng Tư năm 1975.

Sau ngày 30 tháng Tư ấy, khi chưa có chương trình tái định cư ồ ạt nhưng với chính sách phân biệt, chia rẽ dân tộc của “bên thắng cuộc”, hố ngăn cách giữa tuổi trẻ cùng dòng giống đã hiện rõ: Một bên là con cháu của thành phần “cách mạng”, bên kia là con cháu của “nguỵ quân nguỵ quyền” và dân miền Nam “phản động”. Với chủ trương phân biệt nầy, con cháu chúng tôi đã bị đẩy ra bên lề xã hội.  Một số lớn tuổi thì thất học, phải cùng mẹ để kiếm sống và nuôi cha đang ở tù.  Số nhỏ tuổi được đi học nhưng bị phân biệt xa lánh.  Năm 1977 tôi (khi còn ngồi tù) nhận được một lá thư của bà xã (gởi chui) than rằng thằng B., con trai đầu của chúng tôi khi đi học bị bạn trong lớp tẩy chay: “Thằng đó con đại uý nguỵ, đừng chơi”!  Nếu không có sự tuyên truyền nhồi sọ của người lớn, con nít 5-6 tuổi, với sự trong trắng ngây thơ của chúng, làm sao biết những chuyện ấy?! Làm sao chúng có “lập trường thù-bạn” rạch ròi như chủ trương của tập đoàn Việt cộng tàn độc và phi dân tộc?!

Thời thế đổi thay, những đứa trẻ bị trù dập và coi rẻ ấy đã cùng cha mẹ rời bỏ đất nước.  Đến Mỹ, họ như cá gặp nước, mặc sức tung hoành.  Chỉ chưa tới một thập niên, vượt qua mọi trở ngại về ngôn ngữ, đa số họ đã có mặt trong các trường đại học trên khắp nước Mỹ.  Hiện nay, sau gần ba thập niên, những đứa trẻ khi còn ở Việt Nam bị bạc đãi, bị thất học, hoặc thi đại học đậu nhưng không được phép nhập học vì lý lịch của cha… đã thành danh và có cuộc sống vững vàng.  Số con em của người Việt trên đất Mỹ trở thành Tiến sĩ, Bác sĩ y khoa, Dược sĩ, Nha sĩ, Kỹ sư, Luật sư, Thầy giáo cũng như ông nầy bà nọ trong các ngành nghề…đếm không hết.

Về giáo dục, nước Mỹ chủ trương đào tạo nhân tài chung, không ưu tiên cho một thành phần nào, tất cả mọi người đều có thể sắp hàng chạy đua.  Ai giỏi chạy đến đích, họ hoan nghênh và xử dụng. CSVN ngược lại, để nắm giữ chính quyền lâu dài, họ có “diện chánh sách” giành ưu tiên cho con cháu của họ, người ngoài khó lọt vào.  Nhờ nền giáo dục trong sáng và công bằng của Mỹ, giới trẻ Việt Nam đã chen chân dành được những vị trí xứng đáng trong xã hội trong khi một số lớn người bản xứ phải dựa vào trợ cấp xã hội, hoặc đi làm với đồng lương căn bản (vì lười không chịu “chạy”)! Theo tôi, đó mới là thiên đường, là đất hứa thật sự (Promised Land) mà chúng tôi cảm nhận và bạn Nguyên Giang muốn biết.

Giới trẻ Việt Nam tại hải ngoại rất trong sáng, có nhiều kiến thức mang tầm quốc tế và thời đại, và đặc biệt họ là những người RẤT TỰ DO, không nô lệ một chủ thuyết hoặc hệ tư tưởng nào. Tuổi trẻ trong nước, lớn lên hấp thụ giáo dục xã hội chủ nghĩa (phải học về chủ thuyết Marxist-Leninist), làm việc với chế độ CSVN, một chế độ dựa trên chủ thuyết ngoại lai ấy nên không ít trong số họ cũng chỉ là những kẻ “bị cầm tù trong ý thức hệ cũ” (Imprisoned in an old ideology/Lý Quang Diệu).

Tuổi trẻ Việt Nam tại Mỹ phần lớn có trình độ học vấn cao hơn cha mẹ của họ, đã hoà nhập vào xã hội Mỹ dễ và sâu hơn cha mẹ của họ, đã học hỏi những điều hay trong lối sống Mỹ nhiều hơn cha mẹ họ.  Như đã trình bày phần trên, cha mẹ họ đã khác xa so với những người cùng thế hệ trong nước thì họ đương nhiên phải khác với giới trẻ tại Việt Nam.  Cho dù một số thanh niên tại các thành phố trong nước, dựa vào thế lực của cha mẹ, có nhà cao cửa lớn, đua đòi trưng diện nào là “xe khủng”, “điện thoại và đồng hồ xịn”, quần áo bảnh bao hào nhoáng…thì đó cũng chỉ là lớp sơn loè loẹt trước mặt tiền của một căn nhà đang rệu rã và đầy xú uế bên trong.

Lớp già chúng tôi, tuy đã thay đổi nhiều nhưng vẫn còn đậm chất Việt Nam, dễ thông cảm với những điều kém văn minh, thiếu lịch sự của người trong nước.  Nhưng giới trẻ con em chúng tôi đã Mỹ hoá nhiều, “chất Việt Nam” không còn bao nhiêu nên lối sống chụp giật, bừa bãi, mất vệ sinh…của người trong nước, kể cả giới trẻ, họ khó dung nạp và hoà đồng được. Đó có thể là một trong những lý do tại sao đa số du học sinh Việt Nam tại Mỹ không muốn về nước sau khi tốt nghiệp.

Xin đừng nghĩ tôi nói xấu người trong nước.  Xin đừng phủ chụp tôi bêu rếu quê hương.   Sự khác biệt giữa người trong nước và kiều bào hải ngoại nói chung là rất rõ ràng.  Nguyên nhân của sự khác biệt ấy cũng rõ không kém.  Trước khi có cộng sản, người Việt Nam, kể cả người Việt Nam dưới thời VNCH không như vậy.  Chỉ có những người đã sống khá lâu với hai đất nước, hai xã hội, hai thể chế chính trị Mỹ và Việt Nam (cộng sản) mới có thể cảm nhận được những điều nầy một cách thấu đáo.  Nếu đến Mỹ trong một thời gian ngắn để du lịch hoặc thăm viếng, người ta (nhất là giới trẻ) khó mà hiểu hết được.

Nhưng, nếu có thể, bạn Nguyên Giang nên “Cỡi ngựa xem hoa” một chuyến, cũng thích thú và đáng giá lắm.  Chúc bạn toại nguyện.

Mùa 30 tháng Tư, Năm 2016

ĐỊNH NGUYÊN

***

Tôi muốn được đặt chân tới Mỹ!

Đó là điều mơ-ước cháy-bỏng của tôi từ khi biết nhận- thức sau khi rời Trung-Học để bước vào đời! Vì sao ư? Để tôi tìm hiểu về nền văn-hóa, chính-trị, giáo-dục, kinh -ế của nước này. Để tôi tự trả lời cho nhiều câu hỏi cứ thôi-thúc trong đầu mình bao nhiêu năm qua, từ khi tôi biết nhận-thức về đời sống!

Tôi muốn đến Mỹ, để tôi hỏi vì sao đồng-bào tôi có mặt ở đây! Và sự ra đi này kéo dài hơn một thế-hệ rồi, mà đến bây giờ hàng ngày đi ngang Tòa Đại-Sứ Mỹ ở Sài-Gòn vẫn còn lũ-lượt người chờ đợi một tấm vé đặt chân vào Mỹ! Dù đất nước Việt tôi im tiếng súng đã lâu! Từ khi tôi chưa chào đời!!!

Tôi muốn đến Mỹ xem coi có phải đó là Thiên-Đường không? Mà đồng-bào tôi, bạn bè tôi sau khi định-cư vài năm có trở về thăm quê, họ như một con người khác! Lịch-sự, nhã-nhặn! Có kiến-thức giỏi-giang hơn rất nhiều!!! Tôi tự hỏi điều gì đã làm nên đôi hia bảy dăm đó?

Tôi muốn đi để hỏi các cô gái lấy chồng“Việt Kiều Mỹ” niềm vui rạng-ngời hơn các cô gái phải bán thân đi Đài- Loan, Hàn-Quốc, Campuchia?

Tôi muốn đi để thấy, để biết Tổng-Thống Mỹ có phải ông Trời không? Mà sao cả thế-giới phải nghe-ngóng, chờ-đợi mỗi mùa bầu-cử Tổng-Thống Mỹ?

Và tôi muốn đi để hỏi các Chú Bác những chiến-hữu của Ba tôi ngày xưa, được chìa khóa HO để đến thiên-đường nước Mỹ! Có còn nhớ đến bạn bè chiến hữu, quê hương hay không? Mà sao ai cũng chen chân bỏ lại“chùm khế ngọt!” mà hân-hoan làm kẻ lưu-vong???
Tôi muốn gặp những người cùng lứa tuổi tôi là Người Mỹ Gốc Việt để thử xem cách xa hai nửa bán cầu, tuổi trẻ có gì giống và khác nhau?

Cuối cùng, tôi muốn đi để xem vì sao, hấp lực gì mà hàng triệu người miền Nam đổ xô ra biển không định-hướng những năm sau 1975 đến những năm 1990 và tiếp-tục đến bây giờ bằng nhiều cách?

Nhưng đường đến nước Mỹ với mình chắc xa diệu-vợi! Thôi thì các Chú, Bác anh em đồng-bào ở Mỹ có ai còn tâm- tình với những người bên này vui lòng trả-lời dùm tôi, một thanh-niên 30 tuổi những câu hỏi vừa nêu, để tôi khỏi khắc- khoải về một nước Mỹ vô cùng lạ-lẫm, và thần-kỳ! Nếu vậy, thì âu cũng là một niềm vui lớn rồi! Chứ chưa dám nghĩ ngày nào đó mình đạt chân đến Mỹ quốc!!!

Mong lắm thay!

Nguyên Giang