Hình ảnh được tìm thấy trên Facebook Ruby Ruby được cho là của nghi can Đoàn Thị Hương. (Ảnh: Facebook Ruby Ruby)
Facebook được cho là của nghi can người Việt Đoàn Thị Hương là một trong các trang được tìm kiếm và thảo luận nhiều nhất hôm nay, 24/2, trong khi cảnh sát Malaysia thông báo đã “tìm thấy chất độc thần kinh VX trên mặt của ông Kim Jong Nam”.
Hãng tin Reuters hôm 22/2 xác nhận trang Facebook “Ruby Ruby” của cô Hương với người nhà của nghi can ám sát người anh cùng cha khác mẹ của lãnh tụ Bắc Hàn Kim Jong Un.
Theo thống kê của trang mạng xã hội được nhiều người Việt Nam truy cập, “Ruby Ruby”, “Ruby Ruby Doan Thi Huong” hay “Ruby Ruby Vietnam” là những cái tên được tìm kiếm nhiều với hàng trăm nghìn trao đổi về chủ đề này trên Facebook.
Hình ảnh cô Đoàn Thị Hương với chiếc cáo có chữ ‘LOL’
Nhiều trang tin tức ở Australia, Anh, Canada hay Mỹ cũng lấy nhiều hình ảnh từ trang Facebook được cho là của cô Hương, nhất là tấm cô mặc áo có chữ “LOL” giống với chiếc của nữ nghi can người Việt bị camera an ninh sân bay Kuala Lumpur ghi lại trong ngày xảy ra vụ ám sát ông Kim Jong Nam.
Có thể đọc được những hàng tít kèm theo như: “Những tấm hình mới, nóng bỏng của nữ sát thủ giết anh trai Kim Jong Un”, “Facebook của ‘sát thủ LOL’ cho thấy những ngày trước vụ giết hại Kim Jong Nam” hay “Nghi can giết anh trai Kim Jong Un mặc áo ‘LOL’ chụp ‘ảnh tự sướng’ trên Facebook”.
Đúng, đó là một chủ đề khá là ăn khách, nhưng mà chắc chắn có sự chỉ đạo từ trên tuyên huấn, cho nên người ta đăng cũng cầm chừng theo chỉ đạo. Ban đầu thì im lặng, nhưng sau đó được phép thì khai thác hơi quá đà, đi sâu vào hoàn cảnh của gia đình nhà người ta và cũng có những bài báo khai thác gia đình hơi kỹ. Nhưng bây giờ hình như lại có chỉ đạo yên lặng rồi hay sao nên không đi sâu vào Facebook của cô ấy. Có lẽ là vậy thôi.
Trong khi đó, báo chí chính thống của Việt Nam, vốn được cho là “nhạy” với những thông tin kiểu này, lại khá dè dặt, và thậm chí không đăng bài tìm hiểu về Facebook của nghi can Đoàn Thị Hương. Theo các nhà quan sát, truyền thông nhà nước dường như đã “thua” trước các trang mạng “lề trái”.
Về điều này, ông Huỳnh Ngọc Chênh, một cựu nhà báo và hiện theo dõi truyền thông trong nước, nói với VOA Việt Ngữ:
“Đúng, đó là một chủ đề khá là ăn khách, nhưng mà chắc chắn có sự chỉ đạo từ trên tuyên huấn, cho nên người ta đăng cũng cầm chừng theo chỉ đạo. Ban đầu thì im lặng, nhưng sau đó được phép thì khai thác hơi quá đà, đi sâu vào hoàn cảnh của gia đình nhà người ta và cũng có những bài báo khai thác gia đình hơi kỹ. Nhưng bây giờ hình như lại có chỉ đạo yên lặng rồi hay sao nên không đi sâu vào Facebook của cô ấy. Có lẽ là vậy thôi”.
Ông Chênh nhận định tiếp rằng có thể “đó là một sự dè dặt nào đó về ngoại giao, chính trị của Việt Nam”, “sợ có những liên lụy về mặt ngoại giao” từ vụ ám sát ông Kim Jong Nam.
Từ Hà Nội, luật sư Trần Vũ Hải từng viết trên trang Facebook cá nhân hôm 16/2, khi truyền thông trong nước vẫn chưa đưa tên của cô Hương: “Lẽ ra, báo chí Việt có cơ hội câu view, hốt bạc khủng, nếu “được phép” đưa tin, tìm hiểu nghi phạm sát thủ có tên Doan Thi Huong, ở Nam Dinh, sinh 31/5/1988. Tìm hiểu sự thật về một vụ đại kỳ án thế giới, có thể liên quan công dân nước nhà, mà phải “được phép” thì buồn ơi là buồn!”
Trả lời VOA Việt Ngữ hôm 23/2, Bộ trưởng Công an Việt Nam Tô Lâm khẳng định rằng Hà Nội sẽ “bảo vệ tích cực” cô Hương.
Trong một diễn biến mới nhất, cảnh sát Malaysia hôm 24/2 thông báo về kết quả điều tra ban đầu, theo đó người anh em cùng cha khác mẹ của lãnh tụ Bắc Hàn Kim Jong Un bị giết bởi “chất độc thần kinh VX.” VX là một hóa chất cực độc, bị Liên Hiệp Quốc liệt vào “danh sách vũ khí hủy diệt hàng loạt”.
Chất độc này không mùi, không vị và bị cấm theo Công ước về Vũ khí Hóa học, trừ trường hợp dùng cho “các mục đích nghiên cứu, y tế và dược”. Nó có thể được sản xuất ở dạng lỏng, kem và khí xịt.
Một ngày trước, cảnh sát trưởng Malaysia cho biết rằng nghi can người Việt Đoàn Thị Hương đã “được trả tiền” để thực hiện vụ ám sát ông Kim Jong Nam. Tuy nhiên, quan chức này từ chối bình luận rằng liệu cô có bị tình báo nước ngoài lợi dụng hay không, cũng như cô đã được trả bao nhiêu tiền.
Trước đó, chính quyền Malaysia cho hay rằng hai nữ nghi phạm “biết rõ việc mình làm”, và “đã được huấn luyện” để thực hiện vụ giết người mà quan chức Hàn Quốc và Hoa Kỳ được các hãng trích lời nói rằng do điệp viên Bắc Hàn thực hiện.
Giáo sư Nguyễn Duy Xuân cũng là người Cần Thơ, sinh năm 1925 hơn Giáo sư Phạm Hoàng Hộ 4 tuổi, tốt nghiệp Tiến sĩ Kinh tế tại Đại học Vanderbilt Hoa Kỳ, trở về Việt Nam 1963, giáo sư Luật. Nhận chức Viện trưởng từ Giáo sư Phạm Hoàng Hộ, Giáo sư Nguyễn Duy Xuân đã nỗ lực phát triển Viện Đại học Cần Thơ trên mọi lãnh vực từ chương trình giảng dạy, đào tạo ban giảng huấn, xây cất thêm giảng đường, phòng thí nghiệm, thiết lập ký túc xá như hệ thống campus cho sinh viên đến từ các tỉnh xa Miền Tây...
Chỉ trong vòng 9 năm [1966 – 1975] với công lao xây dựng của hai Viện trưởng tiền nhiệm: GS Phạm Hoàng Hộ, GS Nguyễn Duy Xuân, Viện Đại Học Cần Thơ như một Ngọn Hải đăng Miền Tây, trở thành một trung tâm đào tạo và nghiên cứu khoa học, đặc biệt bước đầu ưu tiên phát triển hai lãnh vực Sư phạm và Nông nghiệp, vững vàng sánh bước với các Viện Đại học lâu đời khác của Miền Nam, đóng góp cho sự thăng tiến của vùng ĐBSCL...
Chỉ mấy ngày trước biến cố 30 tháng 4, 1975, cũng như GS Phạm Hoàng Hộ, GS Nguyễn Duy Xuân như một trí thức dấn thân, quyết định ở lại và giữa cảnh dầu sôi lửa bỏng, ông vẫn can đảm nhận chức Tổng trưởng Bộ Văn hóa Giáo dục cuối cùng của Việt Nam Cộng Hòa. Giữ chức vụ đó chưa đầy một tuần lễ thì chính quyền Miền Nam xụp đổ, TT Dương Văn Minh tuyên bố đầu hàng.
GS Nguyễn Duy Xuân bị đưa vào trại tù cải tạo, sau đó bị đưa ra Bắc … đã chết trong tù cải tạo Hà Nam Ninh ngày 10 tháng 11 năm 1986 trong đói khát và bệnh tật không thuốc men. Xác của ông được vùi nông trong nghĩa địa tù cải tạo trên triền núi phía sau trại tù Ba Sao.
Tôi đã có lần nhìn thấy tấm ảnh chụp bia thờ 626 linh hồn tử vong (từ năm 1975 đến năm 1988) của trại tù này, trên trang web của blogger Phạm Thanh Nghiên.
Có lẽ tên tuổi của giáo sư Nguyễn Duy Xuân cũng được ghi trên tấm bia này vì ông từ trần vào năm 1986, thời điểm mà giới truyền thông nhà nước vẫn xưng tụng (không tiếc lời) về sự “dũng cảm nhìn vào sự thực” và “quyết tâm đổi mới của ĐCSVN.
Trung Quốc và Việt Nam tạo ra một phiên bản khác về sự vi phạm tính toàn vẹn của các quyền con người. Hai nước này đã thừa nhận quyền kinh tế cho người dân nhưng vẫn tước đoạt không khoan nhượng quyền chính trị của họ, gây nên một kiểu tự do què quặt khác. Mặc dù mô hình này có thể tạo nên sự tiến bộ kinh tế và các thành tích ấn tượng về xóa đói giảm nghèo, nhưng nó cũng đồng thời nuôi dưỡng bất bình và suy thoái xã hội rồi nhốt chúng lại.
Khi sự trầm trọng này trở nên mục rỗng thì nó sẽ dẫn tới việc bộ máy chính trị tự dân chủ hóa hoặc sẽ kết thúc trong sụp đổ toàn diện về kinh tế, xã hội, chính trị và một chế độ bị lật nhào. Đây là tiến trình tất yếu vì nó phá vỡ sự toàn vẹn của các quyền con người vốn thuộc về luật của Tạo hóa. Dưới tác động của toàn cầu hóa và xã hội Internet, tiến trình này sẽ diễn biến rất nhanh, nhanh hơn đã từng chứng kiến trong thời gian chiến tranh lạnh dẫn đến sự tan rã của hệ thống Đông Âu và Liên Xô.
Lời cảnh báo này, tiếc thay, đã bị những người đứng đầu chế độ hiện hành coi như là một “lời nguyền” hay “trù ẻo.” Tuy mang tiếng là theo chủ nghĩa duy vật nhưng họ lại là những kẻ rất dị đoan. Vốn bệnh tật nên họ sợ “tiếng cú,” và đã vu vạ cho Trần Huỳnh Duy Thức đủ loại tội danh (trộm cắp cước điện thoại, hoạt động chính trị nhằm lật đổ chính quyền) cùng một bản án nặng nề –16 năm tù và 5 năm quản chế, vào ngày 20 tháng 1 năm 2010 – qua một phiên toà mà đại diện của Hội Ân Xá Quốc Tế đã mô tả như là “sự nhạo báng công lý.”
Hơn bẩy năm đã trôi qua nhưng chưa bao giờ người tù nhân lương tâm quả cảm này bị công luận lãng quên. Ông vẫn luôn được nhắc đến với rất nhiều trân trọng, qúi mến, cùng quan ngại:
VOA (31/01/2017) Ông Thức Nhất Quyết Không Lưu Vong
Tôi chưa bao có cái hân hạnh được giao tiếp với ông Trần Huỳnh Duy Thức. Tôi chỉ được biết người tù nhân lương tâm bất khuất này qua công luận. Và công luận thì đã vạch rõ sự ác độc và tính man rợ của những kẻ đứng đầu chế độ công an trị hiện hành. Họ đã gây ra không biết bao nhiêu là cái chết đớn đau và oan khuất:
Những người bị giết đều là những tinh hoa, là danh sĩ đạo cao đức trọng, yêu nước thương dân, có thành tựu văn hóa sáng giá cống hiến cho nền văn hiến nước nhà. Họ chết mỗi người mỗi cách đau xót và hàm oan: Nhà văn Lan Khai bị xô xuống vực, văn hào Ngô Tất Tốbị bức cho treo cổ tự vẫn, Khái Hưng bị bỏ rọ trắn sông, Phạm Quỳnh đối thủ đáng gờm của thực dân Pháp bị xử tử, Tạ Thu Thâu nhà yêu nước lớn bị tử bắn; nàng thơ nữ sĩ Thu Hồng bị bắn lén từ sau lưng; Nhượng Tống dịch giả tài hoa số 1 bị ám sát; Dương Quảng Hàm vị giáo sư đáng kính ra khỏi nhà đi mãi không về; vị bồ tát Thiều Chửubị bức hại nhảy xuống sông tự tận…
Đó là tất cả sự thực về những cái chết tức tưởi oan khuất của các nhà văn, nhân sĩ mà bọn gieo ác vẫn sống nhởn nhơ trên pháp luật với bộ mặt người lương thiện! Nguyên tắc bất di bất dịch nằm trong ý thức hệ tư tưởng của những kẻ sát nhân lương thiện này là: yêu nước và chính kiến là độc quyền của tao, mày không đi với tao, mày là kẻ thù của tao. Đã là kẻ thù thì mày không có quyền tồn tại! (“Thái Doãn Hiểu – Những Cái Chết Tức Tưởi Của Nhà Văn, Chuyện Bây Giờ Mới Kể”).
Phạm Quỳnh, Ngô Tất Tố, Khái Hưng, Dương Quảng Hàm sinh vào cuối thế kỷ XIX. Lan Khai, Thu Hồng, Nhượng Tống, Nguyễn Duy Xuân sinh vào đầu thế kỷ XX. Kể từ khi cướp được quyền bính đến nay, những người cộng sản Việt Nam đã giết chết bao nhiêu là anh tài và nhân sĩ (thuộc mấy thế hệ kế tiếp nhau) rồi?
Chúng ta bắt buộc phải luôn quan ngại (và canh thức) về sinh mệnh của Trần Huỳnh Duy Thức, cùng hàng trăm tù nhân lương tâm khác, đang nằm trong vòng tay của cường quyền và bạo lực!
Bức ảnh về nhân quyền Việt Nam trên trang web của Ân Xá Quốc Tế.
Photo courtesy of amnesty.org
Ân Xá Quốc Tế: Nhân quyền Việt Nam không tiến bộ
00:27/07:10
Amnesty International Ân Xá Quốc Tế vừa công bố phúc trình thường niên về tình hình nhân quyền trên toàn thế giới, qua đó chỉ trích Việt Nam ngược đã tù nhân lương tâm, sách nhiễu, bắt bớ và tù đày những tiếng nói ôn hòa vì quyền con người.
Sử dụng luật lệ mơ hồ
Tại Việt Nam những người lên tiếng ôn hòa nhằm bênh vực quyền con người hay chỉ trích chính phủ đều là đối tượng bị đối xử bằng những biện pháp phi luật lệ như sách nhiễu, bắt giữ và tù tội.
Việt Nam sử dụng luật lệ mơ hồ về an ninh trong mục đích hình sự hóa và trấn áp quyền tự do phát biểu ý kiến của cá nhân hay các tổ chức xã hội dân sự, việc các nhà hoạt động hay giới i bất đồng chính kiến bị tấn công là chuyện thường xuyên xảy ra.
Đó là những điểm chính mở đầu phần phúc trình về Việt Nam mà Ân Xá Quốc Tế Amnesty International công bố hôm thứ Tư vừa qua. Từ trụ sở London, thủ đô nước Anh, phát ngôn nhân phân bang Châu Á của Amnesty International, ông Omar Waraich:
Nhà cầm quyền Việt Nam tiếp tục áp dụng những ngôn từ và luật lệ mơ hồ về an ninh quốc gia của Bộ Luật Hình Sự 1999 để buộc tội những người hoạt động ôn hòa, điển hình như Điều 258 Bộ Luật Hình Sự về tội gọi là lợi dụng quyền tự do dân chủ để xâm phạm lợi ích nhà nước, Điều 88 về tội tuyên truyền chống nhà nước, Điều 79 về tội âm mưu lật đổ chính phủ…
Điều chúng tôi thấy là những luật lệ này của Việt Nam không xứng hợp với tiêu chuẩn quốc tế về nhân quyền. Thí dụ hồi năm ngoái 7 nhà hoạt động lên tiếng phê bình chính quyền một cách ôn hòa đã bị tấn công hay bị bắt giữ với án tù nhiều năm.
Đó là những người như blogger Anh Ba Sàm và người cộng sự Nguyễn Thị Minh Thúy, luật sư nhân quyền Nguyễn Văn Đài và người công sự Lê Thu Hà, Nguyễn Ngọc Như Quỳnh tức blogger Mẹ Nấm, Trần Thị Hồng vợ mục sư bị tù Nguyễn Công Chính…,
Ngược đãi cả thân nhân
Đinh Nguyên Kha (trái) và Nguyễn Phương Uyên trước tòa hôm 17/5/2013. Nguyễn Phương Uyên đã ra tù, Đinh Nguyên Kha hiện đang bị ngược đãi trong tù. AFP photo
Ngoài những nhà hoạt động bị theo dõi sát sách nhiễu hoặc đã bị bắt vào tù, báo cáo của Ân Xá Quốc Tế còn nêu rõ không chỉ người ngồi tù bị ngược đãi mà ngay cả thân nhân của họ ở bên ngoài cũng thường xuyên bị khủng bó và bị hành hung.
Điều này được bà Trần Thị Hồng, vợ mục sư Nguyễn Công Chính, trình bày trong lần nói chuyện gần đây nhất với RFA như sau:
Ngày 10 tháng Hai vừa qua tôi đi thăm ông Nguyễn Công Chính tại trại giam Xuân Lộc tỉnh Đồng Nai. Khi chuyển đến trại giam Xuân Lộc thì ông bị biệt giam cách ly từ đó đến giờ luôn. Trong điều kiện cách ly như vậy thì vậy thì tay chân ông bị sung phù và bịnh tình ông thì càng ngày càng nặng. Bởi vì 2 tháng tôi mới được thăm một lần và mỗi lần như vậy thì thấy sức khỏe của ông càng ngày càng suy yếu đi. Thưa nhất là bênh huyết áp rồi bịnh viêm xoang mũi cấp tính nữa, ông lại bị đau bao tử và bị khớp nữa. Khi chuyển đến Xuân Lộc, Đồng Nai và bị biệt giam thì họ không cho ông dùng thuốc đặc trị, trong môi trường giam giữ kín như vậy thì bịnh càng nặng thêm.
Điều chúng tôi thấy là những luật lệ này của Việt Nam không xứng hợp với tiêu chuẩn quốc tế về nhân quyền.
– Ông Omar Waraich
Bà cũng trình bày về tình cảnh bị đe dọa khủng bố phải gánh chịu:
Trước khi ông mục sư chính bị bắt thì lực lượng an ninh tỉnh Gia Lai đã bố ráp, canh giữ, chận đường đánh đập, cản trở ông đi giảng đạo. Nó kéo dài rất nhiều năm đến khi ông bị bắt thì bản thân tôi là vợ luôn chịu sự đàn áp của công an tỉnh Gia Lai. Họ đã đánh đập hành hạ tôi rất nhiều, mẹ con tôi bị giam giữ trong chính ngôi nhà của mình. Gần đây nhất, sau khi tôi đi gặp phái đoàn đặc trách về tự do tôn giáo năm 2016 thì những người tự xưng là công an đã hành hạ đánh đập tôi rất dã man trong những lần khẩu cung. Những người này xưng là công an iuy nhiên họ không mặc sắc phục, mình cũng không nhận diện ra họ là công an hay côn đồ nữa.
Về trường hợp Đinh Nguyên Kha mà Amnesty International có nhắc đến, từ Việt Nam bà Kim Liên là mẹ tù nhân lương tâm Đinh Nguyên Kha nói rằng chuyện con trai bà và những người đồng tù với anh bị ngược đãi là có thực. Ông Omar Waraich nói:
Mới hôm 20 tháng Hai đây thì Ân Xá Quốc Tế cũng đã lên tiếng yêu cầu chính phủ Việt Nam trả tự do vô điều kiện cho tù nhân chính trị trẻ tuổi Đinh Nguyên Kha đang bị ngược đãi trong nhà tù Xuyên Mộc ở Bà Rịa, Vũng Tàu.
Vẫn theo Amnesty International, những biện pháp thô bạo như hành hung, đánh đập còn được nhà cầm quyền Việt Nam áp dụng để đối phó với những cuộc biểu tình mà người dân tổ chức, phản đối nhà máy gang thép Formosa đã gây ô nhiễm môi trường khiến cuộc sống của họ bị ảnh hưởng nặng.
Ân Xá Quốc Tế tiếp tục nuôi dưỡng niềm hy vộng, ông Omar Waraich khẳng định, rằng chẳng chóng thì chấy Việt Nam phải cải thiện phải thay đổi cách thế cư xử với người bất đồng chính kiến trong nước của họ.
Phải hy vọng và hãy nhìn vào Miến Điện để thấy Việt Nam không phải một ngoại lệ, ông nhấn mạnh, từ một thế chế độc tài toàn trị nhiều chục năm mà cuối cùng dưới áp lực bền bỉ của quốc tế họ đã phải canh tân phải xoay chuyển để tồn tại. Và dù như vấn đề nhân quyền của Miến Điện chưa được như mong đợi của thế giới nhưng ít ra nó cũng cho thấy áp lực từ những tổ chức như Amnesty International phần nào đã mang lại kết quả như thế.
Thượng Nghị Sĩ Janet Nguyễn thế hệ tiếp nối Việt Nam Cộng Hòa buộc Chính quyền thành phố Sacramento phải hủy cuộc họp với phái đoàn từ Việt cộng do Bí thư Thành ủy Lê Thanh Hải dẫn đầu.
Hôm thứ năm 23/2/2017, tại phiên họp Thượng Viện California Thượng Nghị Sĩ Janet Nguyễn phát biểu cố TNS Tom Hayden, chồng cũ của nữ tài tử Jane Fonda, là người ủng hộ chế độ Cộng Sản Bắc Việt trong thời chiến tranh Việt Nam, một chế độ đã giam giữ và giết hại hằng triệu người Việt trong đó có thân nhân của bà. TNS cho biết sẽ tiếp tục đấu tranh cho những người Việt Nam đang còn ở lại Việt Nam.
Những miêu tả dưới đây có lẽ không xa lạ gì với nhiều người, tuy nhiên, việc nó vẫn còn tiếp tục tồn tại giữa thời đại này khiến nó trở nên kỳ lạ.
Phần lớn người dân Triều Tiên đều mặc đồng phục với những màu sắc chính là xám, đen và xanh da trời.
Quốc gia này cấm mặc quần bò, cấm mặc áo T-shirt có chữ tiếng Anh, vì đây là khuynh hướng theo chủ nghĩa tư bản; họ không cho phép để tóc dài, luật pháp quy định tóc của nam giới không dài quá 5cm, nhưng nếu ai đầu hói thì được để dài 7cm, làm trái những quy định này sẽ bị bắt giam.
Triều Tiên cấm dùng điện quá định mức, bóng đèn điện không được quá 40W, không được dùng nồi cơm điện và bếp điện, chắc hẳn không ai được thấy qua lò vi sóng, không có máy tính cá nhân, chỉ có một số ít quan chức được dùng điện thoại cá nhân ở nhà, kể từ sau năm 2004 mọi người không được phép dùng điện thoại cầm tay. Đài phát thanh chỉ có thể nghe được ở tần số cố định, truyền hình thu được tín hiệu cố định. Cảnh sát thường xuyên quấy nhiễu nhà dân để kiểm tra xem có ai vi phạm những điều luật kể trên hay không.
Quốc gia này cũng cấm đi du lịch tùy tiện, người nước ngoài muốn đến du lịch phải xin phép, chỉ khi có giấy chứng thực cho phép mới được trú lại, ai muốn trú lại nhà người thân cũng phải có giấy chứng nhận. Từ ngoại ô thành phố vào nội thành cũng phải có giấy chứng nhận. Cảnh sát thường xuyên đột kích kiểm tra vào ban đêm, nếu phát hiện có người ở lại không có giấy chứng nhận thì người đó sẽ bị bắt.
Triều Tiên khuyến khích mật báo, mỗi người phải có nghĩa vụ tố giác người khác vi phạm. Họ có tổ chức tên là “Ban Nhân dân”, trưởng ban có trách nhiệm theo dõi tình hình ngôn luận tại khu vực phụ trách, có khi người này chủ động nói những lời lẽ chống lại chế độ để gài bẫy, ai trúng kế sẽ bị bắt. Báo chí thường tuyên dương những người con dám tố giác cha mẹ nếu cha mẹ phạm luật, họ gọi đó là những tiểu anh hùng dũng cảm.
Cư dân của quốc gia này đa số mặc đồng phục, các màu sắc chính là xám tro, đen và xanh da trời, do Chính phủ tổ chức sản xuất và cấp phát, mỗi người được hai bộ hàng năm: mùa hè và mùa đông. Ngày phát quần áo là ngày sinh nhật của nguyên thủ, ý nghĩa là biểu thị ân đức của lãnh tụ. Giày là sản phẩm khan hiếm, đa số người dân chỉ mang giầy vải, vì giầy da là xa xỉ phẩm.
Đa số nữ giới Triều Tiên không dùng qua băng vệ sinh. Ai có gia cảnh tốt thì dùng vải xô hoặc băng vải, còn người nghèo chỉ có thể dùng vải bình thường, không phải dùng một lần mà phải dùng đi dùng lại. Trong thời gian nghỉ ngơi hàng ngày họ phải đi giặt miếng vải vệ sinh cá nhân. Mùa đông tại quốc gia này rất lạnh nhưng đa số nơi không có thiết bị sưởi ấm, khu ký túc xá của nữ sinh viên hoặc công nhân đều có thể trông thấy rõ những miếng vải vệ sinh phơi ngoài trời bị kết băng.
Đa số nam giới tại quốc gia này không có dao cạo râu riêng. Nếu một ai đó có một con dao cạo râu thì thường những người hàng xóm hay đến nhà anh ta cạo nhờ.
Hàng năm mọi người được cấp phát rau cải trắng, người lớn được 140 cân, trẻ nhỏ được 100 cân. Mọi người làm thành dưa chua chôn dưới đất hoặc giấu trong phòng kín, vì thường có kẻ trộm hay đi ăn trộm dưa chua.
Lãnh tụ của quốc gia này được xem như thiên tài, không có gì không biết, từ triết học, toán học, vật lý đến tâm lý học và thiên văn học. Sau khi lãnh tụ thị sát trại nuôi dê núi sẽ được báo chí đưa tin: “Lãnh tụ ghé thăm và chỉ đạo sẽ giúp cho sản lượng sữa và dê núi sinh sôi phát triển mạnh mẽ”.
Triều Tiên là quốc gia chuẩn mực về quân sự, không có bạn bè nhưng có vô số kẻ thù, dường như tất cả các nước láng giềng đều bị xem như kẻ thù. Đầu tư cho quốc phòng chiếm 1/4 tổng giá trị sản xuất quốc gia. Khẩu hiệu của họ là: Quân đội là trọng tâm quốc sách, quân sự đi trước tất cả. Cho dù vô số người dân bị chết đói nhưng quốc gia này vẫn chú trọng nghiên cứu tên lửa đạn đạo và vũ khí hạt nhân.
Thiếu lương thực nghiêm trọng là vấn nạn của quốc gia này, thường xuyên bị mất mùa trong hơn 20 năm qua. Không ai biết rõ đã có bao nhiêu người bị chết đói, có thông tin là vài trăm ngàn người, có thông tin là vài triệu người, tương đương 1/10 dân số. Đa số mọi người sống trong trạng thái dinh dưỡng tồi tệ. Ở quốc gia này, chịu đói là một nghĩa vụ yêu nước, trong khi người dân tại nhiều nước phải tìm cách giảm béo thì thủ đô của quốc gia này có treo một biểu ngữ lớn: làm sao để mỗi ngày chúng ta có thể ăn hai bữa. Mỗi khi biết tin có truyền thông nước ngoài đưa tin về nạn thiếu lương thực của Triều Tiên thì truyền thông của nước này sẽ phản ứng thể hiện phẫn nộ và lên án.
Quốc gia này từng làm một bộ phim nói về ước mơ của nhiều người, trong phim có người vì ăn quá nhiều cơm mà bị vỡ dạ dày. Tại đây hầu như không có ai nuôi thú cưng, vì nếu nuôi trước sau gì cũng có kẻ trộm để ăn thịt.
Triều Tiên có vô số “em bé đầu to”, có nghiên cứu cho rằng người thiếu thốn dinh dưỡng thì chất dinh dưỡng sẽ ưu tiên chuyển vận lên não, tiếp theo là thân thể, thứ nữa mới là tứ chi. Theo Báo cáo nghiên cứu của Quỹ phát triển trẻ em Liên Hiệp Quốc, có 42% trẻ em của quốc gia này bị suy dinh dưỡng gây khiếm khuyết trong phát triển cơ thể. Đa số trở thành người của thời đại trẻ đầu to. Tổ chức Lương thực Thế giới đã thực hiện thống kê về quốc gia này, theo đó có đến 2/3 số gia đình phải ăn cỏ và vỏ cây. Nếu hỏi họ: Bữa sau sẽ ăn gì? Họ sẽ vui vẻ trả lời: Hy vọng thông gia sẽ gửi cho chút khoai tây. Tình hình này hiện vẫn chưa thể thay đổi.
Đa số ăn trộm ở quốc gia này là ăn trộm lương thực, một phần nhỏ đi trộm thứ khác để đổi lấy lương thực. Cũng có thể nói, đây toàn là trộm chống đói.
Một số người ở Triều Tiên đang sản xuất và buôn bán ma túy đá vì thứ này giúp bớt cảm giác đói, cũng có người đem bán ở biên giới với Trung Quốc.
Khoảng 50 năm trước, chiều cao trung bình của người dân Triều Tiên tương đương các nước láng giềng. Nhưng hiện nay chiều cao trung bình của họ thấp hơn chiều cao trung bình người dân nước láng giềng 13cm. Quốc gia này cấm buôn bán, đặc biệt là gạo, ngô, và đậu nành. Chính phủ của họ lo lắng những thứ này có thể rơi vào tay địch thủ. Họ cũng cấm tảo hôn vì cho rằng: mỗi người phải cống hiến đủ cho tổ quốc mới được phép kết hôn.
Trên các phố xá của quốc gia này có nhiều bảng tuyên truyền vẽ hình chân dung lãnh tụ cùng dòng chữ: “Những gì Đảng quyết định, mọi người phải làm theo”. Đa số người dân của quốc gia này đều căm thù nước Mỹ, gọi Mỹ là nước tạp chủng. Có những trường học, học trò bị yêu cầu viết thư máu thề nếu có chiến tranh sẽ gia nhập quân đội vô điều kiện, hy sinh thân mình “vì nước”.
Quốc gia này cũng vô cùng căm hận Trung Quốc, nói Trung Quốc là nước theo chủ nghĩa tu chính, mức thù hận Trung Quốc của họ không thua gì thù hận Mỹ, Nhật.
Các đô thị tại Triều Tiên thường xuyên bị mất nước, đến nay tình trạng này vẫn chưa thể khắc phục được. Khi đi lấy nước, người ta phải mang theo tất cả các đồ chứa, thường xuyên phải ra sông hoặc giếng lấy nước.
Vì không có xà bông, cũng không có thuốc kháng sinh, nước bẩn thường gây dịch bệnh nên có một giai đoạn vào cuối thế kỷ 20 – đầu thế kỷ 21, bệnh thương hàn rất phổ biến.
Trường học của quốc gia này không có tài liệu, rất thiếu thốn giấy, chỉ những gia đình giàu có mới mua được giấy sao chép tài liệu. Nguyên thủ của quốc gia này ép người dân phải gọi là “cha”, có khi gọi là “cha nhân từ”. Nguyên thủ đầu tiên của quốc gia này từng viết hơn chục quyển sách, còn nguyên thủ thứ hai viết được hàng chục quyển sách.
Nội dung giảng dạy trong nhà trường ở Triều Tiên chủ yếu liên quan đến lãnh tụ, mỗi người phải thuộc lòng một số câu nói của lãnh tụ. Giáo dục ý thức hệ và thù hận xuyên suốt với nhau từ đầu đến cuối, một bài toán lớp một có nội dung như sau: 3 binh sĩ giết chết 30 lính Mỹ, nếu họ giết được gấp đôi thì số lính Mỹ bị giết chết là bao nhiêu?
Lịch pháp của quốc gia này lấy năm sinh của nguyên thủ đầu tiên là năm 1912 là năm đầu kỷ nguyên, đến nay là hơn 100 năm.
Thủ đô của Triều Tiên là cánh cửa duy nhất được mở. Người nước ngoài khi đến thủ đô sẽ bị những hạn chế, trong một số ngày đặc biệt mức hạn chế nghiêm ngặt hơn. Để bảo vệ hình ảnh của quốc gia, những người tàn tật, người tâm thần và quá lùn bị trục xuất khỏi thủ đô. Cho dù cha mẹ bình thường nhưng nếu con cái tật nguyền thì cũng phải di dân ra ngoài. Quốc gia này có rất nhiều tội bị xử tử hình, vào thập niên 1990 những ai chống lệnh hay làm trở ngại cho trật tự xã hội đều bị xử tử hình.
Từng có bốn sinh viên say rượu chạy khỏa thân đã bị tử hình. Có người vì trộm dây điện (để bán lõi đồng) bị xử tử hình. Nhưng nghiêm trọng nhất là tội phản quốc: người dân nào chạy trốn ra nước ngoài hoặc nước thù địch, hoặc đi cầu cứu đại sứ nước ngoài, hoặc giúp đỡ tổ chức hay công dân nước thù địch làm hướng dẫn du lịch hay phiên dịch, hoặc hỗ trợ tinh thần hay vật chất… đều bị xử tử hình.
Quốc gia này luôn tổ chức xử công khai, trong khi xét xử mọi người dân được yêu cầu phải tới xem. Trên bục có quan kiểm sát, luật sư và thẩm phán, quan kiểm sát đọc tội danh, luật sư biểu thị đồng ý với quan kiểm sát, cuối cùng thẩm phán tuyên án. Phạm nhân tử hình bị mọi người cùng hành hình, bị bắn ba phát đạn vào đầu, ngực và chân, phạm nhân bị trói trên cọc gỗ, dáng vẻ khi chết sẽ giống như tạ lỗi với quần chúng.
Tội phạm của Triều Tiên không chỉ bị tước đoạt mọi quyền lợi về chính trị mà dường như không còn bất cứ quyền lợi gì. Họ phải sống trong trại cưỡng bức lao động, họ không có mền đắp nên phải chen vào nhau, đầu người này kê lên chân người kia. Ngày ngày đều có người chết trong trại cưỡng bức lao động, có khi vài thi thể được khiêng ra cùng thời điểm trong cùng một phòng trong tâm trạng thản nhiên của người chứng kiến vì đã quá quen.
Bài hát thịnh hành nhất của quốc gia này là bài “Trên thế giới này, chúng ta hạnh phúc nhất”, ca từ được viết rằng: Cha của chúng ta, trên thế giới này, chúng ta hạnh phúc nhất. Gia đình của chúng ta nằm trong che chở của Đảng. Chúng ta tình thân như thủ túc, cho dù biển lửa bên cạnh, trẻ em hạnh phúc không phải sợ hãi, đã có cha chúng ta ở nơi đây. Trên thế giới này, chúng ta hạnh phúc nhất.
TUYÊN BỐ CHUNG CỦA XÃ HỘI DÂN SỰ ĐỘC LẬP VIỆT NAM GỬI EU
Ngày 23/2, đại diện của 11 tổ chức xã hội dân sự độc lập đã gặp gỡ phái đoàn dân biểu của Nghị viện châu Âu trong chuyến làm việc của Nghị viện để tìm hiểu về tình hình nhân quyền Việt Nam, trước khi có thể phê chuẩn Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam.
11 tổ chức, trong đó có Con Đường Việt Nam, Green Trees, Nhật Ký Yêu Nước, Hội Nhà báo Độc lập, NXB Trẻ Hà Nội, đã cùng ra một tuyên bố chung đánh giá về nhân quyền ở Việt Nam trong 5 năm qua. Tuyên bố gồm có 30 điều khoản đánh giá và 4 kiến nghị.
Theo đó, mặc dù có đạt một số thành tích về xóa đói giảm nghèo, nhưng Việt Nam vẫn là một chính thể độc đảng, quyền con người bị vi phạm trầm trọng và trên diện rộng, đặc biệt là các quyền tự do ngôn luận, hiệp hội, tụ tập ôn hòa, và tự do tôn giáo, tín ngưỡng.
Bản tuyên bố nêu rõ những biện pháp mà chính quyền dùng để trấn áp tự do ngôn luận và báo chí ở Việt Nam:
1. Duy trì hệ thống thẻ nhà báo do nhà nước cấp phát, để không công nhận nhà báo độc lập, từ đây mở đường cho việc hạn chế quyền tiếp cận thông tin, thậm chí đánh đập, hành hung người làm báo;
2. Duy trì hệ thống cơ quan tuyên giáo các cấp từ trung ương tới địa phương để kiểm soát chặt chẽ nội dung của báo chí;
3. Phát triển đội ngũ dư luận viên để công khai tấn công vào tự do ngôn luận, mạ lị, bôi nhọ các tiếng nói phản biện, song song với ca ngợi chính sách của nhà nước…
Điều 18 của Tuyên bố chung xác định lực lượng an ninh đã và đang rất tích cực gây chia rẽ giữa các tổ chức xã hội dân sự có giấy phép và khối xã hội dân sự độc lập.
Điều 19 nêu rõ việc hàng chục năm qua, công dân Việt Nam vẫn phải khai báo thông tin về “dân tộc” và “tôn giáo” trong giấy tờ tùy thân, và điều này cấu thành một sự vi phạm nhân quyền với tính chất kỳ thị.
Trong phần kiến nghị, những tổ chức ra tuyên bố chung yêu cầu:
– Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam phải có những điều khoản về nhân quyền, được xác định rõ ràng và có tính ràng buộc;
– Ủy ban châu Âu phải tiến hành báo cáo đánh giá tác động nhân quyền, song song với Hiệp định;
– Sau khi Hiệp định được phê chuẩn, Ủy ban châu Âu phải xem xét các biện pháp thích hợp để đảm bảo rằng Chính phủ Việt Nam tuân thủ các cam kết và nghĩa vụ nhân quyền của mình;
– Phải có cơ chế kiểm định, đánh giá về nhân quyền; cơ chế này phải khuyến khích và tạo điều kiện cho khối xã hội dân sự độc lập tham gia.
“Quyền con người căn bản vẫn tiếp tục bị vi phạm tràn lan ở Việt Nam, đi kèm với bạo lực được bảo kê và trấn áp chính trị. Tất yếu điều này làm suy giảm sự thịnh vượng của người dân Việt Nam và về dài hạn, ngăn cản sự phát triển bền vững của đất nước” – Tuyên bố chung khẳng định.
Nguồn: FB Pham Doan Trang
Ảnh 1: Đối thoại giữa một số tổ chức Xã hội Dân sự Việt Nam với Phái đoàn Tiểu ban Nhân quyền Nghị viện Châu Âu do Chủ tịch Tiểu ban, Nghị sĩ Pier Antonio Panzeri (Ảnh 3) chủ trì.
Ảnh 2: Bản chụp văn bản TUYÊN BỐ CHUNG CỦA XÃ HỘI DÂN SỰ ĐỘC LẬP VIỆT NAM GỬI EU.
Ảnh 3: Ông Pier Antonio Panzeri – Chủ tịch Tiểu ban của Nghị viện châu Âu về Nhân Quyền – phát biểu trong một cuộc họp báo tại Hà Nội vào ngày 23 tháng 2, năm 2017 (Ảnh: AFP/Hoang Dinh Nam).
Ông Pier Antonio Panzeri nhấn mạnh:
– Không cải thiện nhân quyền thì không giao thương.
– “Nếu điều kiện (nhân quyền) không được đáp ứng, thì điều đó sẽ là rất khó khăn để chấp nhận các thỏa thuận thương mại tự do (với Việt Nam)”.
Ông Kim Jong-nam, anh cùng cha khác mẹ với lãnh tụ Kim Jong-un của Bắc Hàn. (Hình: AP Photo/Shizuo Kambayashi, File)
Mặc dầu trước khi nêu lên thắc mắc ấy, một câu hỏi thiết yếu khác (Ai giết Kim Jong-nam?) chưa có lời giải đáp. Nhưng với tất cả mọi dữ kiện, thông tin, và tranh cãi về vụ ám sát như mọi người đã biết cho đến nay, thì khó có thể tìm thấy kết luận nào khác hơn là “Bắc Hàn chủ mưu.”
Kết luận đơn phương chủ quan như thế là vì (1) Ðây là hành động quen thuộc xưa nay của Bắc Hàn, một chế độ bí ẩn với những chuyện lạ lùng không thể nào giải thích theo lý luận bình thường. (2) Trong tình trạng ấy, nếu nhận định rằng Kim Jong-nam không là đe dọa nguy hiểm gì cho chế độ để Bắc Hàn phải ra tay, thì lập luận này chưa đủ thuyết phục vì còn nhiều yếu tố khác.
Những hành động bí mật của Bắc Hàn trong quá khứ
Theo CNN, vụ Kim Jong-nam không phải là lần đầu Bình Nhưỡng dùng nhân viên đặc vụ vào công tác bí mật ở hải ngoại. Ðã có một số các vụ đáng chú ý như sau:
-Ngày 29 Tháng Mười Một, 1987, chiếc máy bay Boeing 707 của Korean Airlines, chuyến 858 từ Baghdad, Iraq, về Seoul, Nam Hàn, nổ tung giữa bầu trời làm 115 người thiệt mạng. Cảnh sát Bahrain điều tra biết được hai người Bắc Hàn đã đặt bom khi máy bay ghé Abu Dhabi. Hai nghi can tìm cách tự sát bằng thuốc độc cyanide, nhưng một người là phụ nữ sống sót, bị dẫn độ về Nam Hàn, và sau đó nhìn nhận tội trạng, lãnh án tử hình rồi được Tổng Thống Roh Tae-woo ân xá,
-Park Sang-hak, một người đào tị từ Bắc Hàn, vẫn dùng bong bóng bơm khinh khí từ biên giới Nam-Bắc Hàn thả truyền đơn về tố cáo chế độ. Tháng Mười Một, 2012, một điệp viên Bắc Hàn định ám sát ông Park trên đường phố Seoul bằng thuốc độc phóng ra từ một dụng cụ ngụy trang làm cây bút, nhưng bị cảnh sát Nam Hàn chặn bắt trước khi tới gần.
-Một trường hợp về hành động bí mật nhưng không giết người xảy ra năm 1978. Ðạo diễn nổi danh Shin Sang-ok và người vợ là diễn viên Nam Hàn Choi Eun-hee tại Hồng Kông bị bắt cóc đưa về Bình Nhưỡng. Sau mấy năm bị giam và “tẩy não,” lãnh đạo Bắc Hàn lúc đó là Kim Jong-il (Kim Chính Nhật) ép buộc họ hợp tác trợ giúp chấn chỉnh kỹ nghệ điện ảnh Bắc Hàn. Tới năm 1986, nhân dịp tham dự một đại hội điện ảnh ở Vienna, Áo, hai người đào thoát vào tòa Ðại Sứ Mỹ và sau đó trở về Nam Hàn. Bắc Hàn không bao giờ công nhận có vụ bắt cóc và nói hành động của hai người là tự nguyện.
-Bắc Hàn bí mật đưa rất nhiều gián điệp qua Nam Hàn hoạt động. Kim Dong-shik, một trong số những điệp viên bị bắt và đầu thú, năm 2015 kể lại với CNN rằng anh được gởi vào trường đại học bốn năm để huấn luyện các kỹ năng chuyên môn, bao gồm võ thuật, bơi lặn dưới nước, tác xạ và sử dụng chất nổ. Theo lời anh, các học viên gián điệp được đối xử ưu đãi như sĩ quan cấp tướng.
Từ thập niên 1970, điệp viên Bắc Hàn thực hiện ít nhất 17 vụ bắt cóc và có thể là có tới trên 100 nạn nhân, chủ yếu là dân Nam Hàn, Nhật, nhưng cũng có cả Mỹ và công dân các quốc gia khác.
Bắc Hàn cũng được dư luận quốc tế chú ý với nhiều vụ thanh trừng nội bộ bất ngờ, hết sức tàn nhẫn và đẫm máu, trong thời kỳ từ khi nhà lãnh đạo trẻ Kim Jong-un nắm quyền.
Hãng thông tấn AP ghi nhận rằng những bằng chứng cho đến nay khiến khó có thể tin rằng Bắc Hàn không phải là chủ mưu của vụ ám sát ở Malaysia. Tuy nhiên, Bắc Hàn vẫn dùng bài bản cũ là hoàn toàn bác bỏ, phủ nhận và chuyển mũi tấn công về hướng khác. Chiến thuật ấy có tác dụng ở quốc nội đối với dân chúng luôn luôn sống trong sợ hãi và nhà nước nắm hết mọi phương tiện thông tin, nhưng ít có hiệu lực ở nước ngoài, một phần do những thành tích bất hảo trong quá khứ của chế độ này.
Kim Jong-nam có thể là lá bài của những thế lực nào?
Kim Jong-nam được coi như không có tham vọng chính trị thể hiện qua việc đã thiếu nỗ lực cần thiết để trở thành người kế nghiệp tự nhiên với tính cách là con trai lớn nhất của Kim Jong-il. Tư tưởng và một số hành động theo bản năng không hợp với nền nếp của chế độ đưa Kim Jong-nam tới chỗ trở thành kẻ lưu vong trong khi người em là Kim Jong-un chưa tới 30 tuổi tiến vào con đường nắm quyền lực.
Có một điểm đáng thắc mắc là Kim Jomg-nam lấy tiền ở đâu để sống suốt hơn 12 năm lưu lạc ở nước ngoài từ Trung Quốc tới Âu Châu, và phần lớn ở Ma Cau, với lối sống buông thả tiêu xài phung phí qua các khách sạn sang trọng và sòng bài. Có những thông tin không thể kiểm chứng được nói rằng Kim Jong-nam được Trung Quốc che chở bảo vệ. Nhưng tầm mức hỗ trợ ấy thế nào, có bao gồm tiền bạc chu cấp hay không? Chưa ai biết.
Không có dữ kiện chính thức hay dấu hiệu cụ thể nào để biết vì thật ra trong nhiều năm ít ai chú ý đến Kim Jong-nam. Một vài cơ quan truyền thông Nhật trước đây có cho biết Kim Jong-nam thỉnh thoảng tỏ bày ý kiến bất đồng với chế độ lãnh đạo cha truyền con nối ở Bắc Hàn. Tuy nhiên, khoảng ba năm gần đây, sau một chuyện được mô tả là âm mưu ám sát ở Ma Cau, Kim Jong-nam dè dặt hơn và hầu như không khi nào đề cập đến vấn đề chính trị.
Tuy vậy, những dữ kiện chứng tỏ Kim Jong-nam không có tham vọng quyền lực, và không có liên lạc nào với các tổ chức lưu vong hay thành phần đối lập, chỉ xác định được thái độ của cá nhân. Ðiều ấy không loại trừ khả năng Kim Jong-nam vẫn được coi là có một giá trị nhất định dưới nhãn quan của một số các giới hay thế lực khác. Nếu các phe phái nội bộ trong đảng cầm quyền ở Bắc Hàn muốn thay đổi lãnh đạo (Kim Jong-un) chứ không thay đổi chế độ, thì Kim Jong-nam là lá bài tốt nhất để đưa vào vị trí ấy. Phải chăng mưu tính của những thành phần này, dù Kim Jong-nam không đích thân hưởng ứng hay tham gia, đã làm hại Kim Jong-nam vì khiến cho Kim Jong-un hay phe cánh trung thành với nhà lãnh đạo trẻ phải tìm cách thanh toán để trừ hậu họa.
Một giả thuyết khác được nhiều quan sát viên chú ý là vai trò của Trung Quốc. Người ta cho rằng Kim Jong-nam cũng là một lá bài dự trữ của Trung Quốc để thay thế Kim Jong-un khi cần tới. Dù không hoàn toàn đồng ý với Bắc Hàn, nhưng Trung Quốc có nhiều lý do để phải duy trì chế độ Bắc Hàn, đồng minh duy nhất của mình ở vùng Ðông-Bắc Châu Á. Nếu Bắc Hàn hiểu rằng Kim Jong-nam là lá bài Trung Quốc thì sự lo ngại của họ rất lớn, và thời điểm Kim Jong-nam bị sát hại có lẽ liên quan đến điều ấy. Những vi phạm của Bắc Hàn về thử nghiệm bom nguyên tử và hỏa tiễn đạn đạo tầm trung càng lúc càng đẩy Trung Quốc vào thế khó xử vì sự nhắm mắt làm ngơ mãi mãi sẽ phương hại đến vai trò quốc tế của cường quốc nhất nhì thế giới.
Vậy thì có thể, một mặt Bắc Hàn cương quyết tiếp tục chương trình phát triển vũ khí, vì rút kinh nghiệm của Saddam Hussein và Muammar Gadaffi, hai nhà lãnh đạo độc tài này đều bị lật đổ sau khi Iraq và Libya chính thức loan báo chấm dứt kế hoạch nguyên tử. Mặt khác Bắc Hàn nhận thấy thanh toán Kim Jong-nam là việc cấp thiết bây giờ, không nên để kéo dài mối lo ngại quá lâu như từ nhiều năm.
Có một số tin tức khá bất ngờ do truyền thông đăng tải đáng được chú ý. Tạp chí Time cho biết ngay sau vụ Kim Jong-nam, Trung Quốc loan báo tạm ngưng nhập cảng than đá của Bắc Hàn với lý do phản đối vụ thử nghiệm hỏa tiễn từ hơn một tuần trước. Bắc Hàn là nhà cung cấp than lớn thứ tư của Trung Quốc, 22.5 triệu tấn năm ngoái.
Hôm Thứ Năm, hãng thông tấn trung ương KCNA của Bắc Hàn, trong bài bình luận không trực tiếp nhắc tới tên Trung Quốc, viết: “Một quốc gia thường tự xưng là láng giềng thân thiện đang đe dọa rằng Bắc Hàn sẽ phải hứng chịu những thiệt hại lớn. Nước lớn này đang đứng về phía kẻ thù (ám chỉ Mỹ) để ‘làm suy thoái hệ thống xã hội’ của chúng ta.”
Còn nhiều nghi vấn quanh vụ ám sát Kim Jong-nam
Cho đến nay, Malaysia đã bắt giữ hai người đàn ông, một Malaysia, một Bắc Hàn, để điều tra. Hai nữ nghi can trước đó đã khai rằng họ bị bốn người đàn ông đánh lừa vào một chuyện chơi khăm để quay phim, và trả $100. Nhưng chánh thanh tra cảnh sát Malaysia Khalid Abu Bakar hôm Thứ Tư bác bỏ cách giải thích này. Ông nói với các phóng viên rằng hai phụ nữ này, ngay sau khi hành động, đã đi vào phòng vệ sinh, có nghĩa là họ rất hiểu việc vừa làm và cần phải rửa tay.
Do đó Malaysia vẫn chưa cho phép Indonesia tiếp xúc với nghi can Siti Aisyah và Việt Nam tiếp xúc với nghi can Ðoàn Thị Hương. Ông Phạm Bình Minh, phó thủ tướng kiêm ngoại trưởng Việt Nam, trong cuộc gặp gỡ Ngoại Trưởng Anifah Aman của Malaysia và Ngoại Trưởng Retno Marsudi của Indonesia bên lề Hội Nghị Bộ Trưởng ASEAN ở Boracay, Philippines, đã yêu cầu Malaysia sớm cho phía Việt Nam gặp nghi can mang hộ chiếu tên Ðoàn Thị Hương.
Hôm Thứ Năm, cảnh sát Malaysia loan báo: “Qua phân tích sơ bộ, Trung Tâm Vũ Khí Hóa Học xác định chất độc hóa học được sử dụng là VX.”
Tờ Star dẫn lời ông Abu Bakar giải thích rằng VX là một độc tố tác động đến hệ thần kinh.
Ðây là loại là chất hóa học bị Liên Hiệp Quốc xếp vào loại vũ khí giết người hàng loạt, mạnh hơn nhiều so với sarin, một độc tố thần kinh khác. VX là chất lỏng không mùi, không vị, màu giống hổ phách. Chỉ cần 10 mg là đủ để làm chết người khi tiếp xúc qua da. Liều lượng trung bình gây tử vong khi hít phải hơi, được ước tính trong khoảng 30-50 mg-min/m.
VX có thể được sử dụng dưới hình thức “hai thành phần riêng biệt” (Binary chemical weapon), khi nhập chung mới tạo phản ứng gây độc. Có lẽ vì thế mà cần tới hai nữ nghi can cùng hành động chung và hoàn thành nhiệm vụ chỉ trong vòng 5 giây đồng hồ.
Thi hài Kim Jong-nam, công dân Bắc Hàn mang tên Kim Chol trong sổ thông hành, trong vụ ám sát ở phi cảng Kuala Lumpur hôm 13 Tháng Hai vẫn chưa được thân nhân xác định lý lịch. Nhà cầm quyền Bắc Hàn không nhìn nhận nạn nhân là anh của Kim Jong-un. Nhưng phó thủ tướng Malaysia, các giới chức Nam Hàn, và các cơ quan truyền thông quốc tế đều công nhận là Kim Jong-nam vẫn sử dụng thông hành với tên này từ trước đến nay khi đi du lịch qua nhiều nước.
Những chi tiết còn chưa được rõ trong vụ ám sát này chắc chắn sẽ được giải đáp đầy đủ khi Malaysia công bố kết quả điều tra trong ít ngày nữa. Tuy nhiên, cũng có một điều chắc chắn khác là Bắc Hàn sẽ phủ nhận tất cả những công bố ấy.
Đại án kinh tế xảy ra tại Ngân hàng Thương Mại Cổ Phần Đại Dương- Oceanbank, sẽ được Tòa án Hà Nội đưa ra xét xử vào ngày 27 tháng 2 tới đây.
Tin cho biết trong vụ án này có gần 600 đương sự bị triệu tập vì có cáo buộc liên quan. Sẽ có 40 luật sư tham gia tranh tụng tại tòa và bào chữa cho 48 bị cáo. Tin cũng nói dự kiến phiên xử sẽ kéo dài trong vòng 1 tháng.
Nhân vật đứng đầu trong vụ án này là ông Hà Văn Thắm, cựu chủ tịch Hội đồng Quản trị Oceanbank. Ngoài ra còn có một số lãnh đạo khác của Oceanbank.
Những người phải ra tòa bị cáo buộc các tội danh ‘vi phạm về cho vay trong các hoạt động của các tổ chức tín dụng, lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ, và cố ý làm trái qui định của nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng.
Theo cáo trạng của Viện kiểm sát Nhân dân tối cao thì ông Hà Văn Thắm đã có hàng loạt hành vi sai phạm như đã cùng đồng bọn khiến nợ xấu của ngân hàng này đến thời điểm 31/3/2014 tăng đến 15.000 tỷ đồng, lỗ hơn 10.000 tỷ đồng.
Năm 2012 ông Thắm là một đại gia nổi tiếng trên sàn chứng khoán và đứng thứ 8 trong danh sách những người giàu nhất thời điểm bấy giờ, với tổng tài sản lên đến hơn 1.800 tỷ đồng.
Vào ngày 22 tháng 2 vừa qua tòa Hà Nội cũng vừa tuyên án tử hình với hai bị cáo Giang Kim Đạt và Trần Văn Liêm trong vụ án tham ô tài sản tại Vinashinlines.
Bà Nguyễn Thị Ái đầm đìa nước mắt ôm di ảnh con trai, anh Phạm Ngọc Nhung.
RFA photo
Chết trong đồn công an bao giờ được nhận xác?
00:00/00:00
Những ngày vừa qua trên các trang mạng xã hội, hình ảnh một bà mẹ ôm di ảnh của con trai bị chết trong đồn công an, kêu gọi cộng đồng giúp đỡ vì những lá đơn gửi đến các cơ quan chức năng liên quan cái chết khuất tất của con bà chỉ được hồi đáp bằng sự im lặng.
Chết không báo gia đình
“Cháu bị bắt ngày 15 tháng 1 năm 2017. Khi bị bắt thì con trai tôi đang khỏe mạnh mà 2 ngày sau bị chết trong đồn công an.”
Bà Nguyễn Thị Ái kể về cái chết của người con trai duy nhất, Phạm Ngọc Nhung, 26 tuổi, nhân viên kỹ thuật của trường Cao đẳng Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, như thế. Bà Ái nói trong nước mắt rằng bà nhận được tin dữ từ Công an Phường Cầu Ông Lãnh, Quận 1 thông báo vào ngày 18 tháng 1 năm 2017.
Anh Phạm Ngọc Nhung bị bắt giữ tại đồn Công an Phường Cầu Ông Lãnh vào sáng ngày 15 tháng 1, do bị tình nghi về tội đánh nhau với người khác. Đến sáng hôm sau, anh Nhung bị nôn mửa và tiểu ra quần và ngất xỉu. Người bị bắt giữ cùng vụ việc, tên Lâm, đập cửa phòng giam kêu cứu và anh Nhung được đưa đi cấp cứu ở Bệnh viện Sài Gòn. Sau đó, anh Nhung được chuyển qua Bệnh viện 115 và tử vong lúc 22 giờ 50 phút, tối 16 tháng 1.
Cháu bị bắt ngày 15 tháng 1 năm 2017. Khi bị bắt thì con trai tôi đang khỏe mạnh mà 2 ngày sau bị chết trong đồn công an.
– Bà Nguyễn Thị Ái
“Anh em thân hữu cùng các thầy cô với nhà trường đi tìm thì 4 ngày sau công an mới bảo là con tôi bị chết rồi. Người ta đã đem ra nhà xác mổ rồi. Người ta bảo con trai tôi bị chấn thương sọ não.”
Bà Ái được Đại úy Trần Đình Huy cho biết anh Nhung bị chấn thương sọ não do té ngã. Mẹ của anh Nhung thắc mắc sau khi nghe đọc kết quả khám nghiệm tử thi của con trai mình:
“Té ngã thế nào lại chấn thương sọ não mà bị gãy xương quai hàm, bị lõm sọ, bị gãy sườn, trên người có 9 vết thương, chân cẳng đều bị xước hết.”
Bà Ái xin biên bản giám định tử thi của anh Nhung nhưng phía công an yêu cầu phải làm đơn. Tuy nhiên sau hơn một tháng bà vẫn không nhận được biên bản này. Chúng tôi liên lạc với đồn Công An Phường Cầu Ông Lãnh vào sáng ngày 22 tháng 2 và được cho biết:
“Cái đó chị lên trên đội điều tra ngay chổ 73 Yersin. Toàn bộ hồ sơ đã chuyển lên đó hết rồi.”
Vì quá đau lòng trước cái chết đầy uẩn khúc của con trai, bà Ái đã đến rất nhiều cơ quan chức năng có thẩm quyền cầu cứu xem xét trường hợp tử vong của anh Phạm Ngọc Nhung. Thế nhưng, không một cơ quan nào thụ lý đơn giải quyết.
Chưa biết bao giờ nhận xác
Bà Nguyễn Thị Ái ôm di ảnh con trai, anh Phạm Ngọc Nhung. Bà Nguyễn Thị Ái ôm di ảnh con trai, anh Phạm Ngọc Nhung.
Hơn một tháng sau khi anh Nhung thiệt mạng, hồ sơ và đơn từ được chuyển đến Văn phòng Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an Thành phố Hồ Chí Minh (PC 44) vào ngày 23 tháng 1. Tại đây, bà Ái nhận được câu trả lời về đơn xem xét cho giảo nghiệm tử thi lần thứ hai với sự chứng kiến của người thân, luật sư cùng báo chí:
“Để làm như vậy thì họ bảo phải chờ thêm một thời gian nữa, không biết lâu mau thế nào, có khi một-hai tháng trở lên, khi nào có thì trả lời. Cứ hỏi ‘Có câu trả lời chưa? Thì bảo là ‘Chưa. Có hàng ngàn vụ án chứ có phải một mình con bà đâu’. Con tôi chết giờ nằm ở đó hơn một tháng rồi. Tôi đau lòng lắm!”
Gia đình của nạn nhân Phạm Ngọc Nhung cũng đã làm đơn tố cáo vụ việc gửi đến Cục Điều tra Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao. Đơn thư được thụ lý và tức tốc điều tra vỏn vẹn trong 3 ngày. Vào ngày 20 tháng 1, Cục Điều tra cho biết vụ án không thuộc thẩm quyền xử lý vì Công an Quận 1 bắt được hai hung thủ gây ra cái chết cho anh Nhung.
Hai hung thủ Võ Hữu Tài và Lê Ngọc Thạch bị bắt khẩn cấp vào ngày 20 tháng 1 và được thả liền trong ngày 21 với lý do sau khi xem xét hình ảnh trích xuất từ camera do người dân cung cấp và qua lời khai của hai nghi can cho thấy không có dấu hiệu của hành vi gây ra chấn thương sọ não cho nạn nhân Phạm Ngọc Nhung.
Để làm như vậy thì họ bảo phải chờ thêm một thời gian nữa, không biết lâu mau thế nào, có khi một-hai tháng trở lên, khi nào có thì trả lời.
– Bà Nguyễn Thị Ái
Đáp câu hỏi của RFA về luật pháp quy định như thế nào đối với yêu cầu xin khám nghiệm thử thi lại trong trường hợp gia đình nạn nhân không đồng ý với kết luận giám định, Luật sư Võ An Đôn, từng tham gia vụ án đòi công lý cho nạn nhân Ngô Thanh Kiều ở Phú Yên bị 5 công an dùng nhục hình đến chết, cho biết tùy theo mức độ phức tạp của vụ việc mà thời gian có thể kéo dài từ 1 tuần cho đến 1 tháng hay thậm chí sẽ kéo dài rất lâu:
“Theo luật khi gia đình nạn nhân không đồng ý với kết luận giám định thì có thể khiếu nại lên cấp trên. Luật quy định vậy, nhưng thực tế khó lắm bởi vì bên Giám định của Trung tâm Pháp y của tỉnh, thành phố trực thuộc cấp trên thì cũng vậy thôi, bao che hết. Như trường hợp này mà cố tình kéo dài để gây khó khăn hoặc là cố tình không muốn làm rõ vụ án thì không biết chờ đến khi nào.”
Trong thời gian vụ việc anh Phạm Ngọc Nhung tử vong lúc bị tạm giam tại đồn công an, Bộ Công An Việt Nam lần đầu tiên công bố báo cáo về chống tra tấn kể từ khi Việt Nam ký Công ước Chống tra tấn của Liên Hiệp Quốc hồi năm 2013 và phê chuẩn vào năm 2014. Theo đó, Việt Nam không có nhiều vụ án liên quan đến bức cung, dùng nhục hình và mỗi vụ án phát hiện có bức cung, dùng nhục hình đều được xử lý nghiêm minh.
Về án mạng chết người vừa xảy ra trong gia đình, bà mẹ Nguyễn Thị Ái khẩn thiết van xin cơ quan chức năng nhanh chóng làm rõ nguyên nhân gây ra cho con trai Phạm Ngọc Nhung.
“Tôi đi lên văn phòng ông Đinh La Thăng mà người ta bao bọc bên ngoài, không cho tôi vào. Đi hết chỗ này đến chỗ khác thì người ta cứ bảo đợi chờ mà chờ cái gì nữa…Tôi chỉ biết ôm ảnh con mà khóc. Bây giờ tôi chả biết làm sao cả.
Cho đến giờ này người nhà của anh Nhung vẫn không nhận được xác của anh. Phong tục tập quán người Việt không thể chấp nhận việc trì hoãn này và càng kéo dài nỗi đau thì sự oán hận càng sau thêm trong lòng gia đình nạn nhân bất hạnh.
Văn Phòng Tòa Giám Mục Giáo phận Vinh mời gọi toàn thể Quý Cha, Quý Tu Sỹ, Quý Chủng Sinh và cộng đồng Dân Chúa trong toàn Giáo phận thể hiện tình liên đới, nâng đỡ qua việc hiệp thông cầu nguyện cho các nạn nhân được chóng bình phục, nhất là cho công lý sớm được thực thi trên quê hương đất nước Việt Nam và cho những người cầm quyền biết bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân.
Tổng thống Duterte và Thượng nghị sỹ Leila de Lima (Ảnh: rappler.com)
Thượng nghị sĩ Leila De Lima, người chỉ trích Tổng thống Duterte đã bị bắt về tội buôn bán ma túy. Bà Leila và người ủng hộ nói rằng ông Duterte dàn dựng tội danh để bịt miệng bà, theo Guardian.
Lệnh bắt giữ bà Leila được ban hành vào thứ Năm ngày 23/2 với cáo buộc dàn xếp đường dây buôn lậu ma túy trong thời gian bà làm thư ký Tòa án trong chính phủ trước đây.
Sáng nay, cảnh sát đã bắt giữ Bà Leila tại Thượng Viện. Bà Leila nói với các phóng viên trước khi bị bắt: “Tôi vô tội. Không có chuyện tôi hưởng lợi từ việc buôn bán ma túy và nhận tiền để nâng đỡ cho người bị kết án ma túy”. Bà tuyên bố vẫn sẽ tiếp tục vận động chống lại các vụ giết người và đàn áp của Tổng thống Duterte.
Thượng nghị sỹ Leila là quan chức cao cấp nhất phản đối cuộc chiến tranh ma túy tàn bạo của ông Duterte bị bắt. Bà có thể bị tù chung thân nếu tội danh thành lập.
Thượng nghị sĩ Leila de Lima tại văn phòng Thượng viện vài giờ sau Lệnh bắt giữ ngày 23/2/2017. (Al Padilla)
Trước đó vào thứ Ba ngày 21/2, bà Leila đã gắn thương hiệu ” giết người hàng loạt” cho Tổng thống Duterte. Bà cũng kêu gọi người dân Philippines đứng lên chống lại cuộc chiến tranh ma túy đã khiến hơn 6.500 người thiệt mạng của ông Duterte.
Hôm thứ Năm, Tổ chức Ân xá Quốc tế cho biết sẽ coi Thượng nghị sỹ Leila là một tù nhân lương tâm, nói rằng : “Việc bắt giữ bà Leila là một nỗ lực trắng trợn của chính phủ Philippines để bịt miệng những lời chỉ trích Tổng thống Duterte và chuyển hướng sự chú ý khỏi những vi phạm nhân quyền nghiêm trọng trong cuộc chiến chống ma túy”.
Nhưng phát ngôn viên của ông Duterte, Ernesto Abella nói việc bắt giữ bà Leila cho thấy ngay cả những người quyền lực cao nhất cũng sẽ bị đưa ra công lý.
“Đối tượng của cuộc chiến ma túy bao gồm tất cả những ai có liên quan. Việc bắt giam một thượng nghị sĩ đương nhiệm thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của tổng thống chống lại những kẻ buôn bán ma túy và những người bao che cho họ”, ông Ernesto cho biết.
Ông Dutert đắc cử tổng thống vào năm ngoái sau khi hứa trong chiến dịch tranh cử sẽ diệt trừ ma túy trong xã hội bằng cách giết chết hàng chục ngàn người. Ông lập tức phát động chiến dịch đàn áp ngay sau khi nhậm chức vào tháng 6/2016.
Trong vòng 8 tháng, cảnh sát báo cáo đã giết chết 2.555 nghi phạm ma túy. Ngoài ra, khoảng 4.000 người khác bị sát hại trong trường hợp không giải thích được.
Cựu tù nhân lương tâm Đặng Xuân Diệu điều trần trước Hội nghị Thượng đỉnh về nhân quyền tại Geneva, Thụy Sĩ
Đăng ngày 22.02.2017
GNsP – “Riêng tôi, nếu không có cộng đồng quốc tế lên tiếng bảo vệ, can thiệp thì chắc chắn tôi đã bỏ mạng trong nhà tù.” là lời bộc bạch chua xót của cựu TNLT Đặng Xuân Diệu trước Hội Nghị Thượng Đỉnh Geneva về Nhân Quyền và Dân Chủ lần thứ 9 tổ chức tại Thụy Sĩ vào tối 21.02.207.
Anh Đặng Xuân Diệu là diễn giả người Việt duy nhất trong hội nghị mang tầm quốc tế này để chia sẻ về thực trạng lao tù và nhân quyền tại Việt Nam.
“Tôi có mặt ở đây để trình bày về tình trạng nhân quyền ở Việt Nam qua sự trải nghiệm của chính bản thân tôi sau 6 năm lao tù”, anh Diệu đã nêu lên tư cách và trách nhiệm của anh khi tham dự hội nghị này.
Ngay từ những câu đầu tiên của bài phát biểu, anh Đặng Xuân Diệu đã khái quát: “Tôi bị bắt vào ngày 30/07/2011, bị xử 13 năm tù và bị trục xuất khỏi Việt Nam vào ngày 12/01/2017. Tôi đã bị bắt và bị xử tù vì sự dấn thân vào con đường đấu tranh nhằm thay đổi đất nước tôi.”
“Bằng phương pháp đấu tranh bất bạo động để xóa bỏ chế độ độc tài và xây dựng dân chủ.”
Nói về sự tàn bạo của lao tù, anh Diệu ngậm ngùi nói: “Tôi xin kể vắn tắt một vài mẩu chuyện về chế độ lao tù Việt Nam. Khi vào tù, tôi hy vọng sẽ có thời gian để học vẽ, học nhạc, học đàn và nhất là học ngoại ngữ. Nhưng vào trại giam được ba ngày, người ta cho một côn đồ với án tù chung thân do giết người vào ở chung với tôi. Anh ta được chỉ đạo để hành hạ và chà đạp đức tin của tôi, Anh ta đối xử với tôi như một nô lệ và nhiều lần đánh tôi, đe dọa giết tôi với mục đích bắt tôi phải viết đơn xin nhận tội và mặc áo tù của trại giam. Sau ba tháng chịu đựng, tôi đã yêu cầu cho tôi được chuyển buồng giam khác, nhưng họ không giải quyết. Tôi phải chịu đựng ba tháng nữa cho đến khi cơ thể suy sụp hoàn toàn, thần kinh suy nhược thì họ mới dừng lại.”
Anh Diệu đã phơi bày những thủ đoạn để ép buộc các tù nhân chính trị nhận tội, và từ bỏ lý tưởng, bị khuất phục. Vì lý tưởng của mình, anh Diệu nói: “tôi đã tuyệt thực nhiều lần tổng cộng hơn 100 ngày và nhịn ăn chịu đói (ngày chỉ ăn một lần) trong thời gian gần 300 ngày liên tục. Khi thấy tôi sẵn sàng chịu chết thì họ không ép tôi nhận tội nữa. Sau đó họ chuyển tôi vào trại giam ở phía Nam, cách gia đình tôi hơn 1500km. Đây là thủ đoạn hành hạ gia đình tôi trong việc thăm nuôi.”
Anh Diệu vẫn quặn thắt khi mường tượng về những cay đắng phải trải qua như bị khinh miệt, chà đạp phẩm giá và đức tin tôn giáo, bị đánh đập và nhục hình, bị đối diện với bệnh tật và nguy cơ tử vong, tuyệt thực và thiếu ăn uống…
Cựu TNLT nổi tiếng này cho biết nguyên nhân mình bị trăm vàn cơ cực là vì: “ Cá nhân tôi trước tòa đã không hề nhận tội, vì đơn giản là tôi không thấy mình có tội gì khi hoạt động một cách ôn hòa cho sự thay đổi của đất nước.”
Anh Diệu cũng không quên nhân cơ hội này kêu gọi thế giới nhớ đến những người khác dấn thân vì công lý và sự thật mà nay đang bị đọa đày trong lao tù.
“Những người như ông Hồ Đức Hoà, Nguyễn Văn Đài, Trần Huỳnh Duy Thức, Đinh Nguyên Kha… và các bà Nguyễn Đặng Minh Mẫn, Trần Thị Thuý, hay những người mới bị bắt như Nguyễn Văn Oai, Nguyễn Văn Hoá, Trần Thị Nga… Tất cả họ đã mất quyền làm người ngay khi còn sống. Họ rất cần, vô cùng cần tiếng nói hỗ trợ của quý vị.”
Cựu TNLT Đặng Xuân Diệu cũng nhanh chóng cập nhật hiện tình của người dân Việt qua vụ trấn áp vừa qua của nhà cầm quyền cộng sản đối với linh mục Nguyễn Đình Thục và những người đi nạp đơn khởi kiện Formosa.
“Hơn 100 người bị đánh trọng thương, trong đó có LM Nguyễn Đình Thục, hàng chục người bị bắt. Cá nhân tôi đã khóc khi nghe tin này, vì trong số các nạn nhân, có những người thân và bạn hữu của tôi.”
Vì điều kiện thời gian không cho phép anh Diệu chỉ sơ lược qua về hiện tình đất nước từ chính trải nghiệm của mình.
Như anh đã nói là “tôi nói thay cho những người bị bịt miệng”, cựu TNLT Đặng Xuân Diệu gửi gắm:
“tôi chỉ muốn kết luận một điều là: con đường đi đến tự do, dân chủ và công bằng trên đất nước chúng tôi còn rất nhiều chông gai, đe dọa đến sự sống còn của nhiều người tranh đấu. Nhưng có sự sống còn nào quan trọng hơn sự sống còn của cả dân tộc đang bị chìm đắm trong độc tài và khủng bố? Do đó, chúng tôi sẽ phải hy sinh rất nhiều mới mong tương lai của dân tộc chúng tôi tốt đẹp hơn.”
